پرسش . تعیین مهریه حق چه کسى است؟ آیا حق دختر است یا پدر و مادر؟

همه مراجع: از نظر شرعى، تعیین مهریه حق دختر است؛ ولى مشاوره و رعایت احترام پدر و مادر و بستگان، کار بسیار پسندیده اى است.[1]

پرسش . آیا مرد متأهل، مى تواند بدون اجازه همسرش، با زن دیگرى ازدواج موقّت یا دائم کند؟

همه مراجع: آرى، مى تواند و اجازه همسر اول لازم نیست.[1]

پرسش. مقدار مهریه چقدر باید باشد؟ آیا قرار دادن مهریه زیاد بر خلاف  شرع است؟

همه مراجع: در دین اسلام براى مهریه، میزان خاصى به طور لزوم معین نشده  است؛ بلکه بر اساس توافق و رضایت زن و شوهر انجام مى گیرد. اما مستحب  است که مقدار آن از مهرالسنه (پانصد درهم) بیشتر نگردد و نیز باید کمترین  میزان آن، به مقدارى باشد که در نظر عرف داراى ارزش باشد.[1]

پرسش. آیا شوهر مى تواند همسرش را ـ که دچار ناراحتى هاى  عصبى است ـ مکلّف به سکونت در شهر کند؟

همه مراجع: اگر سکونت در شهر براى زن، داراى ضرر یا مشقّت باشد،  شوهر نمى تواند او را به ماندن در آنجا مجبور سازد؛ مگر آنکه با تهیه  وسایل رفاهى ضرر و حرج را از زن بردارد.[1]

پرسش. مردى فاقد منزل و هرگونه ملکى است؛ ولى در هنگام تعیین مهریه، به دروغ یک دانگ و نیم از منزل مسکونى را مهر زن مى کند و  براساس آن عقد دائم مى خوانند. تکلیف عقد و مهریه چگونه است؟

همه مراجع: در فرض یاد شده، عقد صحیح است؛ ولى مهریه باطل است  و اگر شوهر نزدیکى کرده باشد، باید مهرالمثل به همسرش بپردازد.[1]

پرسش . آیا مرد متأهل مى تواند در مسافرت، بدون اجازه همسرش با زنان  اهل کتاب ازدواج موقّت کند؟

آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و مکارم: آرى، مى تواند؛ ولى کراهت دارد.[1]

آیه اللّه  تبریزى: خیر بدون اجازه همسر اول جایز نیست؛ مگر آنکه شخص در  غربت باشد و اجازه گرفتن از همسر اول ممکن نباشد و بخواهد او را براى مدت کوتاهى صیغه کند.[2]

آیه اللّه  سیستانى: خیر، بدون اجازه همسر اول جایز نیست و با اجازه او هم  بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[3]

آیه اللّه  فاضل: اگر بخواهد براى مدت طولانى صیغه نماید ـ به گونه اى که عرفا  داراى دو همسر گردد ـ جایز نیست. اگر براى مدت کوتاهى ازدواج کند،بنابر احتیاط واجب جایز نیست؛ مگر در موارد ضرورت.[4]

پرسش . آیا زن حق دارد سکونت و زندگى در خانه ملکى را از شوهر  مطالبه کند و از سکونت در خانه اجاره اى امتناع ورزد؟

همه مراجع: خیر، چنین حقى ندارد؛ زیرا آنچه بر شوهر واجب است  تهیه مسکن مناسب با شأن و موقعیت اجتماعى زن است؛ هر چند خانه اجاره اى  باشد.[1]

پرسش . در چه صورت دادن نفقه زن، از عهده شوهر ساقط مى شود؟

همه مراجع (به جز تبریزى): در صورتى که زن از اداى حقوق شرعى خود نسبت به شوهر سرپیچى کند.[1]

آیه اللّه  تبریزى: اگر زن از اداى حقوق شرعى خود نسبت به شوهر سرپیچى کند، بنابر احتیاط واجب پرداختن نفقه از عهده شوهر ساقط مى شود.[2]

پرسش . اگر زن به کارهاى منزل ـ از قبیل آشپزى و نظافت ـ رسیدگى نکند،  آیا شوهر مى تواند از پرداخت نفقه او امتناع ورزد؟

همه مراجع: خیر، نمى تواند نفقه ندهد ؛ زیرا انجام دادن کارهاى خانه وظیفه زن  نیست.[1]

پرسش. اگر زن نسبت به شوهرش بدرفتارى کند و به او دشنام دهد، آیا شوهر مى تواند نفقه او را ندهد؟

همه مراجع (به جز تبریزى): اگر خشونت و بدرفتارى زن، باعث نفرت شوهر  گردد، مى تواند نفقه او را ندهد.[1]

آیه اللّه  تبریزى: اگر خشونت و بدرفتارى زن، باعث نفرت شوهر گردد، بنابر احتیاط واجب مى تواند نفقه او را ندهد[2]

پرسش . زنى که در خانه شوهر است ولى به جهت گرفتن مهریه پیش از عروسى تمکین نمى کند، آیا شوهر حق دارد نفقه او را ندهد؟

همه مراجع: در فرض یاد شده، شوهر حق ندارد از پرداخت نفقه زن  سرپیچى کند.[1]

پرسش . آیا مرد مى تواند خرید، هزینه و نیازهاى زن را، بر عهده خود او  بگذارد و او را بر این کار مجبور سازد؟

همه مراجع: خیر، مرد حق ندارد پول نفقه را به زن بدهد و خرید نیازهایش را  بر عهده خود او بگذارد؛ مگر آنکه زن آن را بپذیرد.[1]

پرسش. اگر شوهر نتواند نفقه زن را بپردازد و یا به خوبى تأمین کند،تکلیف چیست؟

همه مراجع (به جز امام، سیستانى، مکارم و نورى): اگر بتواند کار و یا شغل مناسبى براى خود انتخاب کند [و براى او سخت و مشقّت آور نباشد]؛ باید از این راه نفقه همسرش را تهیه کند و اگر ممکن نشد، گناهى بر او نیست. البته نسبت به هر  مقدارى که نفقه زن را نپرداخته، بدهکار است.[1]

آیات عظام امام، سیستانى و نورى: اگر بتواند کار و یا شغل مناسبى براى خود  انتخاب کند [و براى او سخت و مشقّت آور نباشد]، بنابر احتیاط واجب باید از این  راه نفقه همسرش را تهیه کند و اگر ممکن نشد، گناهى بر او نیست. البته نسبت به هر مقدارى که نفقه زن را نپرداخته، بدهکار است.[2]

آیه اللّه  مکارم: اگر بتواند با کار و یا انتخاب شغل مناسب و یا از هر راه مشروع  دیگرى، درآمد کسب کند؛ باید از این راه نفقه همسرش را تهیه نماید و اگر ممکن  نشد، گناهى بر او نیست. اما نسبت به هر مقدارى که نفقه زن را نپرداخته،  بنابر احتیاط واجب، بدهکار است.[3]

تبصره. در انتخاب کار و شغل، برخى مراجع (امام، سیستانى و نورى) در این مسئله  احتیاط واجب کرده اند.

پرسش. آیا در ازدواج موقّت، نفقه زن بر مرد واجب است؟

همه مراجع: خیر، نفقه او بر شوهر واجب نیست؛ مگر اینکه در ضمن عقد آن را  شرط کرده باشند.[1]

پرسش . آیا زن مى تواند براى تأمین نفقه اش، از شوهر پول نقد درخواست  کند؟

همه مراجع: خیر، آنچه بر شوهر واجب است، تأمین نفقه (خوراک، پوشاک و مسکن) است، نه دادن پول؛ مگر اینکه مرد خودش بخواهد.[1]

پرسش 16 . آیا هزینه درمان و معالجه جزء نفقه واجب محسوب مى شود؟

همه مراجع: آرى، هزینه درمان و معالجه به مقدار متعارف جزء نفقه واجب  محسوب مى شود.[1]

پرسش . اگر زن به آموزش هاى مختلف علمى و هنرى نیاز داشته باشد،  آیا تأمین آن بر عهده شوهر است؟

همه مراجع: خیر، امور یاد شده جزء وظایف واجب و شرعى شوهر نیست؛  بلکه زن باید از درآمد خودش خرج کند.[66]

تبصره. سزاوار است به منظور احترام و افزایش محبت، مرد شرایط آموزش و رشد  همسرش را فراهم کند.

پرسش . آیا مخارج تحصیل زن بر عهده شوهر و جزء نفقه واجب است؟

همه مراجع: مخارج تحصیل، جزء نفقه واجب نیست.[1]

پرسش . آیا تهیه لوازم آرایش، جزء نفقه واجب زن محسوب مى شود؟

همه مراجع: آرى، تهیه لوازم آرایش در حد متعارف، جزء نفقه واجب زن  محسوب مى شود.[1]

پرسش . آیا زن مى تواند زیورآلاتى را که شوهر برایش خریده، بدون اجازه او بفروشد؟

آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و فاضل: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده  و یا بخشیده است، مى تواند بدون اجازه او بفروشد؛ ولى اگر به عنوان تأمین نفقه  باشد،حق ندارد.[1]

آیات عظام تبریزى و سیستانى: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده و یا بخشیده و یا به عنوان نفقه برایش تهیه کرده است، مى تواند بدون اجازه او بفروشد.[2]

آیه اللّه  وحید: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده و یا بخشیده است،  مى تواند بدون اجازه او بفروشد. اما اگر به عنوان تأمین نفقه باشد، بنابر احتیاط  واجب، حق ندارد.[3]

پرسش . آیا تهیه زیورآلات زن جزء نفقه واجب زن محسوب مى شود؟

همه مراجع: خیر، تهیه زیورآلات، جزء نفقه واجب زن محسوب  نمى شود.[1]

پرسش . نفقه چیست و نفقه زن شامل چه چیزهایى مى شود؟

«نفقه» عبارت است از هزینه زندگى زن و نزدیکان (مانند فرزندان، نوه ها،  پدر و مادر و اجداد).

نفقه زن ـ که تأمین آن بر عهده شوهر است ـ عبارت است از: تهیه غذا،  پوشاک، وسایل زندگى، هزینه معالجه و درمان و مسکن (در حد متعارف و  مناسب با شأن زن).[1]

پرسش . حقوق واجب و شرعى مرد نسبت به زن چیست؟

حقوق واجب مرد نسبت به زن عبارت است از:

1. زن باید با اجازه شوهر از منزل بیرون برود؛ مگر در واجبات و ضروریات زندگى؛

2. زن باید براى هر لذتى که او مى خواهد، خود را تسلیم نماید و از نزدیکى او جلوگیرى نکند، مگر با عذر شرعى (مانند ایام قاعدگى و یا دوران باردارى در صورتى که نزدیکى براى سلامتى او و یا بچه ضرر و خطرر داشته باشد)؛

3. رفع چیزهایى که باعت تنفّر مرد مى گردد؛

4. زن باید هر زمان که شوهر بخواهد، براى او نظافت و آرایش کند.

پرسش . حقوق واجب و شرعى زن نسبت به مرد چیست؟

حقوق واجب زن نسبت به مرد عبارت است از:

1. تهیه غذا،

2. تهیه پوشاک،

3. تهیه وسایل مورد نیاز خانه،

4. تهیه مسکن،

5. حق آمیزش و هم خوابى.

گفتنى است که تأمین این حقوق، باید در حد متعارف و مناسب با شأن  زن باشد.

پرسش  . مقدارى درباره واژه «حقوق» در زندگى زناشویى زن و مرد  توضیح دهید؟

در زندگى زناشویى، دو واژه «وظیفه» و «حق» کاربرد فراوانى دارد.  «وظیفه» به معناى کار و خدمتى است که شخص آن را در برابر حق دیگرى انجام  داده و آن را برخود لازم مى داند. «حق» معانى مختلفى دارد؛ ولى وقتى  در برابر «وظیفه» قرار گیرد، به معناى یک نوع بهره و نصیب است. این دو  با یکدیگر آمیختگى دارد؛ هر جا وظیفه هست، در مقابلش حق نیز قرار دارد؛  چنان که هر جا براى کسى حقى قرار داده شده؛ در برابر آن وظیفه اى نیز  بر عهده او وجود دارد. زن و شوهر نسبت به همدیگر وظایفى دارند و بر همین  اساس داراى حقوقى هستند. اگر هر دو به وظایف خویش عمل کنند و به حقوق  خود دست یازند؛ زندگى توأم با شادکامى و عدالت خواهند داشت. این حقوق  بر دو نوع است:

1. حقوق واجب و قانونى،

2. حقوق مستحب و اخلاقى.

«حقوق قانونى»، حقوقى است که اگر هر یک از طرفین رعایت نکنند، طرف  دیگر مى تواند به دادگاه مراجعه و از او باز خواست کند. این نوع حقوق، اساس  زندگى زناشویى است.

«حقوق اخلاقى»، حقوقى است که هر یک از زن و شوهر، به حکم اخلاق و فرهنگ اسلامى، ملزم به رعایت آنها هستند و اگر سرپیچى کنند، طرف مقابل  نمى تواند بر اساس قانون او را ملزم کند؛ ولى خوشى و شیرینى زندگى از بین  مى رود. البته زن و شوهر مى توانند در عقد ازدواج، با قرار دادن شرایطى، حقى را  که بر عهده دیگرى است، ساقط و یا حقّ دیگرى را ایجاد کنند.

پرسش . اهمیت رعایت حقوق زناشویى را بیان فرمایید؟

پایه و اساس خانواده، احترام و محبت زن و شوهر نسبت به هم و رعایت  حقوق یکدیگر است. دین اسلام، در این زمینه، بسیار سفارش و تأکید کرده  و در قرآن فلسفه و هدف از زندگى زناشویى، سکونت و آرامش خاطر، معرفى شده است:

«وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها»؛[1] «و از نشانه هاى او  این است که همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش  یابید».

روشن است که این امر در پرتو محبت و مهربانى و رعایت حقوق خانوادگى  پدید مى آید. از این رو در ادامه مى فرماید:

«وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً»؛ «و در میانتان محبت و رحمت قرار داد».

امام باقر (علیه السلام)  به مردان مى فرماید: «هر کس زن گرفت، باید او را گرامى بدارد و  به او احترام کند»[2].

و امام کاظم (علیه السلام)  خطاب به زنان مى فرماید: «جهاد زن شوهردارى نیکو  است».[3]

1. با همدلى، هم فکرى، همکارى و مشورت با یکدیگر میان خود، روابط سالم و صمیمى پدید آورید.

2. هر یک از زوجین، دیگرى را نزدیک ترین و محرم ترین فرد نسبت به خود بداندو او را نیمه تن، حامى و پشتیبان خود تلقى کند.

3. با یادگیرى مهارت هاى ارتباطى نظیر گوش کردن به حرف هاى یکدیگر، احترام  به نظرها و عقاید همدیگر روابط خود را بهبود بخشید.

4. بکوشید، مسئولیت رسیدن به تفاهم را پذیرا شود.

5. هنگام اختلاف نظر یا سوء تفاهم، به جاى سرزنش یکدیگر یا تفسیر نادرست، به  شناسایى مسئله و یافتن راه حل آن بپردازید و در صورت لزوم، کمک و مشاوره  افراد با تجربه و متخصص را جلب کنید.

6. براى رسیدن به امنیت روانى وعاطفى در روابط زناشویى، داشتن صداقت، سعه  صدر، انصاف و اعتماد متقابل را اصل اول قرار دهید.

7. در صورت به وجود آمدن هر گونه سوء تفاهم و سوء برداشت، در نخستین  فرصت ممکن به حل و فصل آن بپردازید تا به فرآیندى ویرانگر و پیش رونده  تبدیل نشود.

8. به هر طریق ممکن، رفتارهاى مطلوب همسرتان را مورد توجه و تأیید قرار  دهید؛ به گونه اى که همسرتان بفهمد براى او ارزش قائل هستید.

9. تشویق و تأیید و بیان نکات مثبت، به طور آشکار یا در جمع باشد؛ اما انتقاد و  تذکّر نکات منفى، به طور محرمانه و در تنهایى صورت گیرد.

10. براى خصوصیات و نیازمندى هاى یکدیگر، ارزش قائل شوید و در روابط  کلامى، عاطفى، اقدام ها و تصمیم گیرى ها، به افکار و خواسته هاى همسرتان  توجه کنید.

11. اگر رفتار خاصى براى شما مبهم است، ساده ترین راه این است که از همسرتان  هدف و علت آن رفتار را بپرسید و با روش مسالمت آمیز، صمیمانه و خوش  بینانه موضوع را روشن کنید.

12. درشتى همسرتان را با خشونت پاسخ ندهید. خشونت را با سکوت پاسخ گویید  و در موقعیتى مناسب، درباره مسئله مورد نظر، بحث و گفت وگو کنید.

13. بکوشید در سراسر زندگى به جاى هرگونه پیش داورى یا مشاهده اشکالات و  ضعف ها، نقاط مثبت و قوت را ببینید. به عبارت دیگر، به جاى توجه به نیمه  خالى لیوان، به نیمه پر آن توجه کنید.

14. در برنامه ریزى براى فعالیت هاى اجتماعى، اوقات فراغت، دید و بازدیدهاى خانوادگى و نظایر آن، با یکدیگر مشورت کنید و از یک جانبه نگرى بپرهیزید.

15. در هر فرصت ممکن، با همسر و اعضاى خانواده تان، ارتباط کلامى و عاطفى  برقرار کنید. زنان از صحبت کردن با همسرشان بیشتر لذت مى برند؛ بنابراین  مردان باید فعّالانه به سخنان آنان گوش کنند و واکنش مناسب نشان دهند.

16. اگر هر یک از زوجین در شرایط خاصى، نمى تواند به سخنان همسرش گوش  کند، باید صادقانه و صمیمانه این موضوع را به وى انتقال دهد و تقاضا کند  صحبت کردن درباره آن موضوع را به فرصتى دیگر واگذارد.

17. گاهى در فضایى محرمانه، محبت آمیز و صمیمانه به ارزیابى رفتار و روابط  یکدیگر بپردازید و از یکدیگر بپرسید، چه باید کرد تا روابط تان بهتر و با  نشاطتر شود.

18. همیشه، در رویارویى با مسائل و مشکلات خانوادگى، خود را در وضعیت طرف  مقابل قرار دهید و با قبول مسئولیت خود و شناخت انتظارات متقابل، به حل و  فصل اختلافات روى آورید.

19. در روز یا در هفته، زمان مشخصى را براى گفت و گو درباره مسائل و مشکلات و  به اصطلاح درد دل کردن با همسرتان، اختصاص دهید.

20. از داشتن نگرش هاى آرمان گرایانه و شاعرانه، انتظارات غیر واقع بینانه در ازدواج و روابط زناشویى اجتناب کنید.

21. باید از هرگونه سوء ظن و حدس نادرست به دور باشید. اگر موضوع و مسئله اى  ذهن یکى از زوجین را به خود مشغول کرده است، باید آن را به صراحت و صادقانه مطرح کند و درستى و نادرستى اش را با همسرش، مورد بررسى قرار دهد.

22. هر یک باید زمینه هاى بروز سوء تفاهم ها و سوء ظن ها را از بین ببرد و از  رفتارهایى که موجب بروز سوء تفاهم و سوء ظن مى شود، خوددارى کند.

23. هر یک باید بکوشد با روان شناسى همسرش آشنا شود، تا بداند او به چه امورى بها مى دهد و نظام ارزشى اش چگونه است. براى مثال معمولاً زن به وابسته  بودن، کسب امنیت عاطفى و مورد حمایت واقع شدن اهمیت مى دهد و مرد  مى خواهد مستقل و خود مختار باشد و آزادى عمل را داراى ارزش مى داند.

24. زن و شوهر از مسخره کردن یکدیگر و گفتن سخنان طعنه آمیز و دو پهلو جداً پرهیز کنند.

25. از رفتارهایى نظیر متلک، تحقیر، سرزنش و به رخ کشیدن یکدیگر - که موجب  افزایش مقاومت هاى روانى در طرف مقابل است - باید بپرهیزند.

26. در سراسر زندگى بکوشید به نعمت هایى که در اختیار دارید، بیندیشید، و به امورى که در اختیار ندارید حسرت نخورید.

27. از خطاهاى یکدیگر به سرعت بگذرید و خطاهاى همدیگر را تحمل کنید.

28. با یادآورى برخى ایام - مانند روز تولد، سالگرد ازدواج و نظایر آن - و دادن هدیه هایى هر چند کوچک (مثل یک شاخه گل)، به طور نمادین عشق و علاقه خود را به همسرتان ابراز دارید.

29. خود را در برابر همسرتان آراسته و پاکیزه و جالب توجّه نگه دارید و از پریشانى و وضع نامرتب بپرهیزید.

30. در انتخاب دوست و برقرارى روابط دوستانه با دیگران دقت کنید و این امور را با  توافق یکدیگر انجام دهید.

31. از هر گونه رفتارى که به مردسالارى یا زن سالارى مى انجامد، بپرهیزید.

32. خطاى یکدیگر را در حضور دیگران، فرزاندن، آشنایان، والدین و... بازگو  نکنید.

33. هرگز همسرتان را با زن یا مرد دیگرى مقایسه نکنید.

34. از رفتارهاى مطلوب همسرتان تشکر کرده، او را تشویق کنید و انگیزه تکرار آن  رفتار را بیشتر سازید.

35. از تصمیم هاى نادرست و غیرمنطقى و کلى گویى هاى منفى و شکل گیرى افکار  نادرست، درباره همسرتان بپرهیزید.

36. به قول هایى که به همسرتان داده اید، عمل کنید تا به سلب اعتماد و احساس  فریب خوردگى نینجامد.

37. از نسبت دادن القاب و زدن برچسب هاى ناگوار و نامطلوب - مانند بدقول،  شلخته، کله شق، یک دنده، لجباز و خودخواه - به یکدیگر بپرهیزید.

38. در مواردى که غمگینى و افسردگى و یا عصبانیت زن یا شوهر، شدت مى یابد و احتمال اختلال در کار سیستم عصبى یا غدد درون ریز - به ویژه غده تیروئید - وجود دارد، در نخستین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از عادى  بودن ترشح غدد مطمئن شوید.

39. براى داشتن یک زندگى با نشاط و موفق خوب بیندیشید، وقت بگذارید، احساس مسئولیت کنید، موانع ارتباط سالم را از میان بردارید و به عوامل ایجادکننده روابط سالم توجه نمایید.

40. با مطالعه کتاب هاى مربوط به انتخاب همسر، آیین همسردارى و چگونگى ایجاد  ارتباط با دیگران و نیز شرکت در جلسه هاى آموزش خانواده، دانش و مهارت  خود را در این زمینه افزایش دهید.[1]

پرسش . فلسفه اینکه در قرآن در مورد نافرمانى زن از شوهر به مرد اجازه  داده است که زن را بزند چیست؟

شکى نیست که زن امانت الهى نزد شوهر و قابل احترام و تکریم است.  تحقیر، استهزاء، توهین و تنبیه و کتک زدن زن جایز نیست و اگر قرآن مجید در  یک مورد تنبیه زن را جایز شمرده است، در شرایط خاص و پس از طى مراحل  پیشین مى باشد.

خداوند متعال مى فرماید: «... وَ اَللاَّتِى تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ  فِى اَلْمَضاجِعِ وَ اِضْرِبُوهُنَّ، فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلاً، إِنَّ اَللَّهَ کانَ عَلِیًّا کَبِیرا»[1]؛  «اسرار شوهران خود را حفظ مى کنند. و زنانى را که از نافرمانى آنان بیم دارید  [نخست ]پندشان دهید و [بعد ]در خوابگاه ها از ایشان دورى کنید و [اگر تأثیر  نکرد ]آنان را بزنید؛ پس اگر شما را اطاعت کردند [دیگر] بر آنها هیچ راهى  [براى سرزنش ]مجویید، که خدا والاى بزرگ است».

در این رابطه نکاتى چند شایان توجه است:

1. دستورات صادره در این آیه در مورد نشوز است و نشوز آن است که زن در  مقابل تکالیف اختصاصى اش؛ یعنى، تمکین و عفاف، بدون هیچ عذر موجهى  سرپیچى نماید. جالب این است که اگر زنى از انجام کارهاى خانه دارى و  بچه دارى و... خوددارى کند، هیچ حقى براى مرد نسبت به اجبار و یا تنبیه زن  وجود ندارد بلکه تنها در «نشوز» زن تنبیه مطرح شده است.

پرسش . چرا زن براى بیرون رفتن از خانه باید از شوهرش اجازه بگیرد؟

شکى نیست که این دستور، حکمت هایى دارد که بر ما مخفى است ولى با  اندک تامل و توجه به امور ذیل، شاید بتوان به برخى از آن دست پیدا کرد.

یک. مدیریت مرد

نظام خانواده در اسلام، نظامى شورایى با سرپرستى و مدیریت اجرایى مرد  است. این مسئله تکالیفى را بر دوش هر یک از اعضاى خانواده مى گذارد و  حقوقى را براى آنها مقرر مى کند؛ از جمله اینکه مرد، باید در جهت تأمین  نیازهاى خانواده تلاش کند. از طرف دیگر مسئولیتى بر دوش دیگر اعضا در برابر  مرد ایجاد مى کند که از جمله آنها، کنترل پذیرى رفت و آمدها و هماهنگى آن با  مرد است. به عبارت دیگر هر اجتماعى - کوچک باشد یا بزرگ - نیاز به مدیریت  دارد. کانون خانواده، نماد یک اجتماع انسانى است که سعادت و انحطاط آن،  نقش زیادى در رشد و نابودى جامعه ایفا مى کند.

در این اجتماع کوچک ولى مهمّ، مدیریت و سرپرستى آن با مرد است. البته  مرد وظیفه دارد با محبت و اعضاى خانواده را در اداره خانه مشارکت دهد.  حقوق یکایک آنها را رعایت کند و بر دل ها حکومت کند و از اجبار و زورگویى و  بداخلاقى تا نمونه اى براى «حسن معاشرت» باشد.

دیگر اعضاى خانواده نیز باید هماهنگى لازم را با مرد داشته باشند و او را در  جهت مدیریت بهینه خانواده یارى رسانده و حقوق وى را پاس دارند.

پرسش . وظایف اخلاقى زن در برابر شوهر چیست؟

1. اظهار محبت به شوهر

شکى نیست؛ محبت و دوستى، گوهر گرانبهایى است؛ که خداوند در نهاد زن  و مرد قرار داده است. تنها مى بایست دو همسر این امر فطرى را ابراز نمایند تا  رابطه دوستانه و صمیمانه آنان بیش از پیش برقرار گردد. مرد در عرصه اجتماع با  افراد گوناگون و سلایق مختلف مواجه مى شود و بسا اوقات مورد اهانت قرار  مى گیرد. زن مى تواند با خوشرویى و اظهار محبت به شوهر، از غم و اندوهش  بکاهد و با چهره اى دل انگیز او را مسرور نماید.

حضرت رضا (علیه السلام)  مى فرماید: «بدان که زنان گوناگونند؛ بعضى زن ها  دستاوردى گرانبها و تاوان (رنج هاى آدمى) هستند و این زن کسى است به  شوهرش محبت مى کند و عاشق اوست».[1]

امام على (علیه السلام)  در باره رفتار حضرت زهرا (علیهاالسلام)  چنین مى گوید: «هرگاه به  رخسارش نظاره مى کردم تمام غصّه هایم برطرف مى شد و دردهایم را فراموش  مى کردم».[2]

باید دانست که همه چیز در زیبایى زن خلاصه نمى شود. زن هر چقدر هم زیبا  باشد ولى اگر رفتارش با شوهر نامناسب و خشن باشد، نمى تواند دل او را  به دست آورد، در حالى که یک نگاه لبریز از عشق و یک رفتار محبت آمیز  از سوى زن مى تواند قلب مرد را تسخیر نماید؛ اگر چه از نظر زیبایى، در رتبه هاى  کمتر باشد. مرد هنگامى که با کوله بارى از سختى ها به منزل مى آید،  دادن یک لیوان آب یا شربت به او از سوى همسرش، مى تواند بسیار آرامش بخش  و لذت بخش باشد.

امام صادق (علیه السلام)  مى فرماید: «هیچ زنى نیست که آب به همسرش بنوشاند،  در حالى که این کار از عبادت یک سال که روزهایش روزه باشد و شب هایش به  عبادت بایستد بهتر است».[3]

پرسش. وظایف اخلاقى مرد در برابر همسرش چیست؟

نخست باید دانست:

آفرینش و ساختار وجودى و زیستى جنس زن براى کارهاى عاطفى و سبک  و لطیف آفریده شده و کارهایى که به توانایى بالاى جسمى نیازمند است،  متناسب وجود مرد مى باشد. از این رو، وظایفى که اسلام براى هر یک از زن و مرد  مقرر کرده، بر اساس هماهنگى و تناسب با ساختار وجودى آنهاست. در اینجا به  برخى از وظایف مردان که در ایجاد روابط دوستانه و صمیمانه بسیار مؤثر و  سازنده است، اشاره مى شود:

1. تأمین رفاه خانواده

شکى نیست؛ که بر اساس آیات و روایات اسلامى، نظام مطلوب خانواده  براساس مشورت و در نهایت با سرپرستى و مدیریت اجرایى مرد سامان دهى  مى شود.

خداوند مى فرماید: «الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَى النِّساءِ»[1]؛ «مردان، سرپرست زنانند».

مرد از آن جهت که به طور معمول از جنبه اداره زندگى و نیروى جسمى  قوى تر است، سرپرست خانواده مى باشد. او در این زمینه دو وظیفه دارد؛  یکى وظیفه شرعى و قانونى به عنوان تأمین نفقه زن و فرزند و فراهم سازى  شرایط ضرورى زندگى و دیگرى از نظر اخلاقى و انسانى وظیفه تأمین رفاه و  راحتى خانواده را دارد که چیزى فراتر از تأمین نفقه و هزینه زندگى است.  از این رو تکالیفى را بر دوش او مى گذارد. اگر مرد در هزینه کردن حاصل دسترنج  خود سخاوت و گشاده رویى به خرج داد، مِهر و شادابى و صفا را در خانواده  چند برابر کرده و باعث افزایش محبت و تحکیم بنیان خانواده مى شود.

پرسش  . آیا در قرآن مجید درباره زندگى مشترک زن و شوهر و همسردارى  آیه اى داریم؟

قرآن کریم دو چیز را رکن و اساس تحکیم بنیان خانواده مى داند، که  بى توجهى به آن، راه نفوذ شیطان را هموار مى سازد؛ که آن دو، آرامش و محبت  بین زن و شوهر است.

خداوند سبحان مى فرماید: «وَ مِن آیاتِهِ اَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ انفسکم اَزْواجاً لِتسکنوا  الیها و جعل بینکم مودةً وَ رَحْمةً اِنَّ فى ذلکَ لآیاتٍ لِقُوْمَ یَتَفکَّرُونَ»[1] یکى از آیات الهى  آن است که براى شما از جنس خودتان جفتى بیافرید که در برِ او آرامش یافته و با  هم انس گیرید و میان شما رأفت و مهربانى برقرار فرمود در این [زندگى مشترک]  نشانه هایى است براى کسانى که تفکر مى کنند»[2].

از این رو، سفارش شده با دختر بسیار دوستار و مهربان، ازدواج کنید.

رسول اکرم (صلی الله علیه وآله)  مى فرماید: «اِنَّ خَیْرَ نِسائِکُمْ اَلْوَلُود والْوَدُودُ اَلْعَفیفَةُ»[3]؛ «بهترین زنان شما، زنان فرزند آور، بسیار دوستدار و پاکدامن هستند».

زن و شوهر اگر بخواهند زندگى موفق و پایدارى داشته باشند، بایستى رمز و  رازهایى که باعث سعادت و ایجاد محبت بوده، بدست آورده و آن را در زندگى به  کار ببندند.

احکام روابط زن و شوهر

مولف: سید مجتبى حسینى

تنظیم و نظارت: نهاد  نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاهها، معاونت مطالعات راهبردى - اداره مشاوره و پاسخ.

شامل مباحث: حقوق زن و شوهر، غسل و جنابت،آمیزش زناشویى، تصرفات زن،تمکین،حقوق مرد،شیربها و جهیزیه، مهریه، مسکن زن،حقوق زن و همسردارى

دریافت
توضیحات: فایل word

دریافت
توضیحات: فایل pdf

احکام نگاه و پوشش

آرایش، روابط، گفت و گو

(مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام)

تنظیم و نظارت: نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها

معاونت مطالعات راهبردى ـ اداره مشاوره و پاسخ

مؤلف:سیدمجتبى حسینى

دریافت
توضیحات: فایل pdf

دریافت
توضیحات: فایل word

پرسش . کلمه «ضرورت» به عنوان شرط جواز لمس زن و یا نگاه به او در کلمات فقیهان، به چه معنا است و حدود آن کدام است؟

معیار شناخته شده براى «ضرورت» مسأله اهم و مهم است. هر جا عنوانى تحقق یابد که اهمیت آن از عنوان نگاه به زن نامحرم و لمس او، بیشتر باشد، بر آن تقدم پیدا مى کند و آن را تحت پوشش خود قرار مى دهد. به عنوان مثال جایى که سلامت و جان زن نامحرمى در خطر باشد، تردیدى نیست که مصلحت و اهمیت آن به مراتب بیشتر از مصلحت ترک لمس و نگاه به او است. در این صورت باید جانب اهم مراعات گردد و بر جواز نگاه و لمس فتوا داده شود مسأله معالجه و درمان مریض نیز یکى از مصادیق بارز آن شمرده مى شود.

پرسش . مفهوم زینت در زنان چیست و چه چیزهایى را شامل مى شود؟

«زینت» در زبان عربى معنایى گسترده تر از لفظ «زیور» دارد. زیور، فقط به زینت هایى گفته مى شود که جزء بدن شخص به شمار نمى رود، (مانند انواع زیورهاى طلا و جواهر)، ولى کلمه «زینت» هم در چنین زیورهایى به کار مى رود و هم به آرایش هایى گفته مى شود که به بدن شخص متصل بوده و گویى جزئى از اوست؛ (همانند سرمه و خضاب). علاوه بر این، خود زیبایى هاى طبیعى هم زینت به شمار مى رود، بنابراین شامل اندام زیباى او نیز مى گردد.

حال از دیدگاه شرع آشکار کردن کدام یک از اقسام زینت براى زنان حرام شمرده شده است؟ از آیه 31 سوره «نور» به دست مى آید که زینت دو نوع هست: زینت پنهان و زینت نمایان که آشکار کردن اولى براى بانوان ممنوع و دیگرى جایز شمرده شده است. تمامى فقیهان اتفاق دارند که زینت به معناى اندام و زیبایى هاى بدن، جزء زینت پنهان محسوب مى شود و بانوان باید آنها را در برابر مرد نامحرم بپوشانند. در زینت به معناى زیور آلات و آرایش میان آنان اختلاف نظر وجود دارد که آیا جزء زینت پنهان محسوب مى شود یا از زینت نمایان به حساب مى آید؛ براى مثال در مورد حلقه ازدواج و النگو، برخى معتقدند: پوشاندن آن واجب است، ولى عده اى بر این باورند که لازم نیست.

پرسش . مقصود از «ریبه» و «تلذذ» در رساله هاى مراجع چیست؟

منظور از «ریبه»، ترس افتادن به گناه و حرام است و منظور از «تلذذ» همان لذت جنسى است. اگر نگاه به دیگرى با یکى از این دو مشخصه همراه باشد، از نظر شرع مقدس حرام مى گردد. گاهى انسان تنها به جهت لذّت بردن به زن نگاه مى کند؛ بى آنکه بترسد به گناه کشیده شود و گاهى نگاه از روى لذّت نیست؛ بلکه ترس آن است که به دنبال آن گناهى انجام گیرد و مقدمه ارتکاب حرام گردد. این دو نوع نگاه حرام است. گاهى ممکن است که نگاه به زن توأم با دو عنوان یاد شده باشد؛ در این صورت گناه آن شدیدتر است.[1]

پرسش . فروش لباس هاى زیر زنانه به وسیله مردان، چه حکمى دارد؟

همه مراجع: اگر ترس افتادن به گناه و یا مفسده اجتماعى به دنبال داشته باشد، جایز نیست.[1]

پرسش . آیا در حرمت پوشیدن لباس جنس مخالف، بین لباس زیر و غیر آن فرقى وجود دارد؟

آیات عظام امام، بهجت و فاضل: تفاوتى بین لباس زیر و غیر آن در حکم نمى کند.[1]

آیات عظام تبریزى، خامنه اى، صافى و وحید: که اگر آن را زىّ و پوشش خود قرار دهد، بنابر احتیاط واجب پوشیدن آن جایز نیست.[2]

آیه اللّه  سیستانى: اگر او را به صورت جنس مخالف در بیاورد، بنابر احتیاط واجب پوشیدن آن جایز نیست.[3]

آیه اللّه  مکارم: اگر مفسده خاصى بر آن مترتب نشود، پوشیدن آن اشکال ندارد.[4]

آیه اللّه  نورى: اگر از پوشیدن آن انگیزه عقلایى دارد و مصلحت مهم ترى در بین است، اشکال ندارد.[5]

پرسش . پوشیدن لباس زنانه به وسیله مردان و بر عکس، براى بازى در تئاتر و سینما چه حکمى دارد؟

آیات عظام امام، بهجت و فاضل: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[1]

آیات عظام خامنه اى، سیستانى، صافى، مکارم و وحید: پوشیدن لباس جنس مخالف، هنگام بازیگرى و بیان خصوصیات یک شخص حقیقى [اگر باعث فساد نشود ]اشکال ندارد.[2]

آیه اللّه  نورى: پوشیدن لباس جنس مخالف، تنها در موقع ضرورت؛ یعنى، زمانى که مصلحت اهم و انگیزه عقلایى در کار باشد، جایز مى شود و اگر پوشیدن لباس جنس مخالف در بازى تئاتر و سینما، تا این حد از ضرورت و مصلحت رسیده، ارتکاب به آن اشکال ندارد.[3]

تبصره. طبق فتواى آیات عظام: خامنه اى، سیستانى، تبریزى، وحید و صافى، پوشیدن لباس مختص به جنس مخالف، در صورتى حرام است که آن را زىّ خود جهت زندگى روزمره پوشش خود قرار دهند و تردیدى نیست که زنان و مردان بازیگر، لباس جنس مخالف را به عنوان زىّ خود قرار نمى دهند؛ بلکه به طور موقت و براى بازیگرى آن را به تن مى کنند.

پرسش . آیا باید در مساجد و نمازخانه ها، در حال نماز و یا روضه خوانى و سخنرانى، پرده اى بین زن و مرد باشد؟

همه مراجع: اگر مفسده اى در بین نباشد، ایجاد حایل لازم نیست. [هر چند وجود آن بهتر است].[1]

تبصره. البته هنگام خواندن نماز، زن واجب ـ یا بهتر ـ است که کمى عقب تر از مرد بایستد.[2]

پرسش . زنى که آرایش کرده و زیورآلات دارد؛ آیا باید در هنگام نماز چهره خود را بپوشاند؟

همه مراجع: اگر مرد نامحرم او را نمى بیند، پوشاندن چهره آرایش کرده و زیورآلات در نماز واجب نیست.[1]

پرسش . آیا پوشاندن برجستگى هاى بدن هنگام نماز در برابر نامحرم واجب است؟ اگر نپوشاند؛ آیا نمازش باطل مى شود؟

همه مراجع: اگر باعث جلب توجه مرد نامحرم شود، باید بپوشاند و اگر نپوشاند، گناه کرده است؛ ولى نماز او صحیح است.[1]

پرسش . نماز خواندن زن با بلوز و شلوار چه حکمى دارد؟

همه مراجع: اگر جاهایى از بدن که باید پوشیده شود، بپوشاند اشکال ندارد.[1]

پرسش . اگر در اتاق، مردنامحرم باشد؛ آیا پوشاندن روى پا هنگام نماز واجب است؟

همه مراجع (به جز تبریزى و مکارم): آرى، باید آن را از نامحرم بپوشاند.[1]

آیه اللّه  تبریزى: پوشاندن زیر چانه واجب است؛ ولى پوشاندن روى پا تا مچ بنابر احتیاط واجب است.[2]

آیه اللّه  مکارم: خیر، واجب نیست؛ ولى بهتر آن است که بپوشاند.[3]

تبصره. لازم نیست پشت و روى پا به وسیله جوراب پوشانده شود؛ بلکه اگر به وسیله چادر و مانند آن نیز پوشانده شود، کافى است.

پرسش . گذاشتن لنز آرایشى براى بانوان چه حکمى دارد؟

همه مراجع (به جز مکارم و نورى): اگر عرفا زینت محسوب نشود، اشکال ندارد.[12]

آیات عظام مکارم و نورى: اشکال ندارد.[2]

پرسش. حکم پوشش انگشتر طلا و حلقه ازدواج بانوان، در صورتى که در معرض دید نامحرم باشد، چگونه است؟

امام، بهجت، صافى و فاضل: باید از نامحرم پوشانده شود.[1]

آیه اللّه  تبریزى: پوشاندن انگشترى که پیش زنان بزرگ سال و یا کمى پایین تر متعارف است، واجب نیست.[2111]

آیات عظام سیستانى، مکارم و نورى: پوشاندن آن لازم نیست.[3]

آیه اللّه  وحید: بنابر احتیاط واجب، باید از نامحرم پوشانده شود.[4]

پرسش . اگر در جایى شک پیدا شود که چیزى از موارد زینت است یا نه، تکلیف چیست؟ آیا باید آن را پوشاند؟

همه مراجع: خیر، پوشاندن آن واجب نیست.[1]

پرسش . آیا نماز خواندن با چادر بدن نما، صحیح است؟

همه مراجع: اگر چادر نازک و بدن نما باشد، نماز با آن باطل است؛ مگر آنکه زیر چادر پوشش کامل داشته باشد.[1]

پرسش . آیا گریم زن توسط نامحرم جهت فیلم سازى و بازیگرى جایز است؟

همه مراجع: خیر، گریم زن توسط نامحرم جایز نیست؛ هر چند براى فیلم سازى و بازیگرى باشد[1]