پرسش. مکروهات آمیزش چیست؟
در اوقات مواردى آمیزش مکروه است؛ از جمله:
1. اول ظهر،
2. مقابل قبله،
3. پشت به قبله،
4. در زیر آسمان،
5. در حال ایستاده،
6. در هنگام غروب آفتاب،
7. در شب عید فطر و قربان،
8. بعد از غذا و با شکم پر،
9. در شبى که ماه گرفته باشد،
10. در روزى که خورشید گرفته باشد،
11. در حالى که بچه ناظر آنها باشد،
12. در حال احتلام پیش از غسل یا وضو،[1]
13. بعد از طلوع فجر تا طلوع خورشید،
پرسش . مرد تا چه مدت مى تواند عمل زناشویى را نسبت به همسرش را ترک کند؟
همه مراجع (به جز مکارم): حد آن چهار ماه است و بیشتر از آن، نمى تواند نزدیکى با همسرش را ترک کند.[1]
آیه اللّه مکارم: حد آن چهار ماه است و بیشتر از آن نمى تواند نزدیکى با همسرش را ترک کند؛ بلکه اگر زن جوان باشد و در این مدت بیم آن مى رود که به گناه بیفتد؛ احتیاط واجب آن است که طورى رفتار کند که او به گناه نیفتد.[2]
پرسش . مناسب ترین وقت و ساعت براى نزدیکى، چه زمانى است؟
مناسب ترین زمان هاى آمیزش عبارت است از:
1. عصر روز جمعه،
2. ظهر روز پنج شنبه،
3. در شب اول ماه رمضان،
پرسش . آداب و مستحبات آمیزش را بیان کنید؟
پاره اى از آداب و مستحبات آمیزش عبارتند از:
1. تعجیل نکنند؛
2. با وضو باشند؛
3. قبل از آمیزش ملاعبه کنند؛
4. در مکان پوشیده و پنهان باشند؛
5. در زمانى باشد که زن میل به آمیزش دارد؛
6. از خداوند فرزندى پاک و مبارک و سالم درخواست کنند؛
7. تسمیه «بسم اللّه الرحمن الرحیم» و استعاذه «اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم» بگویند.[1]
پرسش . آیا اطاعت از شوهر در انجام دادن کارهاى خانه (از قبیل آشپزى و تمیز کردن خانه و...) واجب است؟
همه مراجع: خیر، از نظر شرعى انجام دادن کارهاى خانه، بر زن واجب نیست.[1]
تبصره. اگر شوهر در عقد ازدواج با همسرش شرط کند که کارهاى منزل بر عهده او باشد؛ زن باید به این شرط عمل و از شوهر اطاعت کند.
پرسش . آیا زن مى تواند از پولى که شوهرش به او مى دهد، بدون اجازه او مراسم روضه خوانى و مولودى و مانند آن برپا کند؟
همه مراجع: خیر، باید باید اجازه شوهر باشد؛ مگر آنکه شوهر پول را به همسرش تملیک کرده و منزل و اثاثیه آن (فرش و مانند آن) نیز ملک زن باشد؛ در این فرض اجازه شوهر لازم نیست.[1]
پرسش . آیا بخشش زن از مال خودش، باید با اجازه شوهر باشد؟
پرسش . آیا شوهر مى تواند همسر را از تصرف در اموال خودش، نهى کند؟
همه مراجع: خیر، زن مى تواند هر گونه تصرفى در اموال خود انجام دهد و اجازه شوهر لازم نیست (هر چند بهتر است اجازه بگیرد).[1]
تبصره. در مورد نذر زن از اموال خودش، به مسئله نذر زن مراجعه شود.
پرسش . حکم نذر زن، بدون اجازه شوهر چیست؟
آیات عظام امام، خامنه اى و نورى: نذر زن بدون اجازه شوهر، باطل است.[1]
آیه اللّه بهجت: نذر زن بنابر احتیاط واجب، بدون اجازه شوهر باطل است.[2]
آیات عظام تبریزى و مکارم: اگر نذر زن مزاحم حقوق شوهر باشد، بدون اذن او باطل است و اگر مزاحم نباشد، احتیاط مستحب آن است که با اجازه او باشد.[3]
آیه اللّه فاضل: نذر زن اگر با حق زناشویى شوهر منافات داشته باشد، بدون اجازه او باطل است و اگر منافات نداشته باشد، احتیاط واجب آن است که با اجازه او باشد (به ویژه در نذر مال).[4]
آیات عظام سیستانى، صافى و وحید: اگر نذر زن مزاحم حقوق شوهر باشد، بدون اذن او [در هر حال] صحیح نیست و بنابر احتیاط واجب در اموال خودش نیز ـ غیر از حج، زکات، صله رحم و احسان به پدر و مادر ـ با اذن شوهر نذر کند.[5]
پرسش . چنانچه زنى بدون اجازه شوهرش، با پدر و مادرش مسافرت کند؛ تکلیف نماز او چه مى شود؟
همه مراجع (به جز مکارم): اگر سفر او واجب نباشد، نمازش تمام است و اگر مانند سفر حج واجب باشد، اجازه شوهر لازم نیست و باید نماز را شکسته بخواند.[1]
آیه اللّه مکارم: اگر سفر او واجب نباشد، بنابر احتیاط واجب نمازش تمام است و اگر مانند سفر حج واجب باشد، اجازه شوهر لازم نیست و باید نماز را شکسته بخواند.[2]
پرسش 83 . مردى با زن کارمند ازدواج مى کند، آیا پس از ازدواج مى تواند او را از ادامه کار باز دارد؟
همه مراجع (به جز سیستانى، فاضل و نورى): اگر در ضمن عقد شرط نشده که زن به کار خود مشغول باشد و یا عقد بر طبق این شرط و توافق واقع نشده است؛ زن نمى تواند بدون اذن شوهر از منزل خارج شود. در غیر این صورت مى تواند به کار خود ادامه دهد.[1]
آیات عظام سیستانى و فاضل: اگر شوهر پیش از ازدواج مى دانسته که همسرش کارمند دولت و یا مؤسسه اى است و با این حال اقدام به ازدواج کرده، حق ممانعت از ادامه کار او را ندارد.[2]
آیه اللّه نورى: اگر کار او باعث تضییع حق شوهر نباشد، مى تواند به کار خود ادامه دهد و اجازه او لازم نیست.[3]
پرسش . در جایى که شوهر نتواند مخارج زن و بچه را تأمین کند، آیا زن مى تواند بدون اجازه او شغلى را انتخاب کرده و از منزل بیرون رود؟
همه مراجع: در فرض یاد شده، براى بیرون رفتن از منزل ـ به مقدارى که تأمین معاش و نیازهاى زندگى بر آن توقف دارد ـ اجازه شوهر لازم نیست.[1]
پرسش . مردى با دخترى دانشجو ازدواج مى کند؛ آیا پس از آن، شوهر مى تواند او را از ادامه تحصیل باز دارد؟
همه مراجع (به جز نورى): اگر در ضمن عقد، شرط نشده که زن به تحصیل خود ادامه دهد و یا عقد بر طبق این شرط و توافق واقع نشده است، زن نمى تواند بدون اذن شوهر، از منزل خارج شود. در غیر این صورت، مى تواند به تحصیل خود ادامه دهد.[1]
آیه اللّه نورى: اگر تحصیل دختر باعث تضییع حق شوهر نباشد، مى تواند بدون اذن او به تحصیل خود ادامه دهد.[2]
پرسش . دختر و پسرى با یکدیگر ازدواج کرده اند زن مى خواهد براى ادامه تحصیل به دانشگاه برود؛ شوهرش اجازه نمى دهد، وظیفه زن چیست؟
همه مراجع (به جز مکارم و تبریزى): بدون اجازه شوهر جایز نیست.[1]
آیه اللّه تبریزى: بنابر احتیاط واجب، بدون اجازه شوهر جایز نیست.[2]
آیه اللّه مکارم: اگر موجب تضییع حق شوهر نشود، اشکال ندارد (هر چند بهتر است رضایت او را جلب کند).[3]
پرسش . اگر خانمى از شوهرش اجازه گرفت که به محلى برود، آیا مى تواند از آنجا به محل دیگرى (مانند خانه پدر و مادر و..) نیز برود؟
همه مراجع: به همان اندازه که اجازه داده، باید عمل کند و نسبت به محل دیگر، باید رضایت شوهر احراز گردد.[1]
پرسش . چنانچه مرد مهریه زن را به هر علتى نپردازد، آیا براى خروج از منزل نیاز به اذن شوهر است؟
همه مراجع (به جز تبریزى و مکارم): آرى، باید از شوهر اجازه بگیرد.[1]
آیات عظام تبریزى و مکارم: بنابر احتیاط واجب، باید از شوهر اجازه بگیرد.[2]
پرسش . اگر کسى به شوهرش دسترسى ندارد، براى مسافرت و بیرون رفتن از منزل چه باید بکند؟
همه مراجع: تنها براى کارهاى واجب و ضرورى زندگى، مى تواند بیرون برود؛ مگر اینکه اطمینان داشته باشد شوهرش با رفتن او مخالف نیست.[1]
پرسش 1. آیا زن مى تواند در عقد شرط کند که شوهر بر او ولایت نداشته باشد و بدون اجازه او از خانه بیرون رود؟
همه مراجع: خیر، این شرط نافذ نیست.[1]
پرسش 2 . آیا زن در ضمن عقد مى تواند شرط کند که شوهر پس از عقد، اجازه خروج از منزل را به عهده او بگذارد؟
آیات عظام امام و بهجت: خیر، نمى تواند چنین شرطى کند و این شرط باطل است.[2]
آیات عظام تبریزى و سیستانى: نمى تواند چنین شرطى کند؛ ولى مى تواند شرط کند که شوهر بعد از ازدواج، اجازه بیرون رفتن از منزل را به او بدهد.[3]
پرسش . آیا زن مى تواند بدون اجازه شوهر، از منزل خارج شود؟
همه مراجع (به جز تبریزى و مکارم): خیر، بیرون رفتن از منزل، بدون اجازه شوهر جایز نیست؛ مگر اینکه براى واجب شرعى باشد و یا ضرورتى ایجاب کند.[1]
آیات عظام تبریزى و مکارم: بنابر احتیاط واجب بیرون رفتن از منزل، بدون اجازه شوهر جایز نیست؛ مگر اینکه براى واجب شرعى باشد یا ضرورتى ایجاب کند.[2]
تبصره. هر چند در کلام برخى از مراجع تقلید، استثناى بالا بیان نشده است؛ ولى بى شک آن را قبول دارند.
پرسش . در برخى محیط ها، مرسوم است که خانواده عروس، پولى را به عناوین مختلف (مانند شیربها) از داماد مى گیرند، حکم آن چیست؟
همه مراجع: اگر آن را به عنوان جعاله در مقابل عمل مباحى دریافت کنند (مانند اینکه پدر یا برادر دختر براى وساطت، پول مى گیرند تا رضایت او را کسب کنند و یا اینکه خود داماد، مبلغى را با رضایت کامل به آنان مى بخشد) در این صورت دریافت آن حلال است. اما اگر داماد آن را با میل و رضایت نمى دهد؛ بلکه براى این است که خانواده عروس مانع ازدواج آنان نشوند، در این صورت دریافت آن حرام است[1].
[1]. فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1497 ؛ امام، تحریرالوسیلة، ج 2، فصل فى المهر، م 9 ؛ صافى، هدایه العباد، ج 2، فصل فى المهر 9 ؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 3، م 300 و 301 ؛ نورى، استفتائات، ج 2، س 626 ؛ مکارم، استفتائات، ج 1، س 854 و 855 ؛ تبریزى، استفتائات، س 1628 و دفتر: بهجت، وحید و خامنه اى.
پرسش . اگر مادر یا پدر شوهر مهریه عروس را قبول کنند، آیا پرداختن آن بر عهده او است یا شوهر؟
همه مراجع: هر کس مهریه دختر را قبول کند، بر عهده او است.[1]
تبصره. البته بهتر است، نخست آن را به داماد ببخشد.
پرسش . اگر زن از حقوق شرعى و واجب شوهر سرپیچى کند، آیا مرد مى تواند مهریه او را ندهد؟
پرسش 1 . اگر زن در عقد موقّت تمکین نکند، آیا مى تواند مهریه خود را از شوهر مطالبه کند؟
همه مراجع: به هر مقدارى که در این مدت تعیین شده، تمکین نکند؛ به نسبت از مهریه او، کاسته خواهد شد.[1]
پرسش1 . اگر بعد از ازدواج، معلوم شود که زن عیبى دارد که شوهر مى تواند عقد را فسخ کند؛ آیا زن هنگام فسخ عقد حق مطالبه مهر را دارد؟
همه مراجع: اگر مرد پیش از نزدیکى عقد را فسخ کند، زن حق دریافت چیزى را ندارد؛ ولى اگر بعد از نزدیکى باشد، زن مى تواند تمام مهر خود را از شوهر بگیرد.[1]
پرسش2 . اگر بعد از عقد ازدواج، معلوم شود که مرد عیبى دارد که زن مى تواند عقد را فسخ کند؛ آیا در این هنگام حق مطالبه مهریه را دارد؟
همه مراجع: اگر بعد از نزدیکى عقد را فسخ کند، مى تواند تمام مهر خود را از شوهر بگیرد. اما اگر پیش از نزدیکى باشد، حق دریافت چیزى را ندارد؛ مگر اینکه شوهرش عنین باشد که در این صورت، مى تواند نصف مهر خود را از او بگیرد.[2]
تبصره. «عنین» به مردى گویند که توان آمیزش جنسى را ندارد.
پرسش . اگر به اعتقاد اینکه، دختر باکره است با او ازدواج کند؛ آن گاه بعد از عقد متوجه شود که بکارتش از بین رفته؛ آیا عقد صحیح است؟
همه مراجع: آرى، عقد صحیح است و باید مقدار تفاوت مهریه دختر باکره و غیر باکره را - که همانند و هم شأن او هستند - در نظر گرفت و به نسبت آن از مهریه او کم کرد. به عنوان مثال اگر مهریه این دختر صد سکه و مهریه دختر باکره هم شأن او، هشتاد سکه و مهریه دختر غیرباکره هم شأن او شصت سکه طلا باشد؛ در این صورت شوهر مى تواند، 75 سکه طلا به همسرش بدهد.[1]
پرسش . اگر مرد بعد از ازدواج، قدرت پرداختن مهریه را نداشته باشد، آیا زن مى تواند از نزدیکى او ممانعت کند؟
همه مراجع: اگر در عقد ازدواج براى پرداخت مهریه، مدت معیّن نشده باشد، زن مى تواند از نزدیکى شوهر جلوگیرى کند؛ ولى اگر پیش از گرفتن مهریه، به نزدیکى راضى شود و شوهر با او نزدیکى کند، دیگر نمى تواند بدون عذر شرعى از نزدیکى او ممانعت نماید.[1]
پرسش . اگر مردى، هنگام اجراى عقد ازدواج، شرط کند که در صورت توانایى، مهریه را بپردازد، آیا زن مى تواند در حال نادارى تقاضاى مهریه کند؟
همه مراجع: خیر، در صورت عدم توانایى شوهر، زن حق مطالبه ندارد.[1]
پرسش1 . آیا زن به مجرد اجراى عقد ازدواج، مى تواند مهریه را مطالبه کند؟
همه مراجع: در صورتى که هنگام خواندن عقد براى پرداخت مهر، مدتى معین نکرده باشند و مرد نیز قدرت و توانایى مالى داشته باشد؛ مى تواند مهر خود را از او مطالبه کند.[1]
پرسش2 . اگر زن مهریه خود را از شوهر مطالبه کند، وظیفه او چیست؟
همه مراجع: اگر براى مهریه مدت تعیین نشده، چنانچه بتواند بدهى او را بدهد، باید در اسرع وقت آن را بپردازد و اگر تأخیر بیندازد گناهکار است.
پرسش3 . اگر زن بعد از نزدیکى، مهرش را از شوهر بطلبد؛ ولى او قادر به پرداخت آن نباشد، تکلیف چیست؟
همه مراجع: اگر شوهر به جز خانه و اثاثیه آن و چیزهاى دیگرى که به آنها نیاز دارد و یا در شأن او است، چیز دیگرى نداشته باشد؛ زن نمى تواند مهر خود را از او مطالبه کند؛ بلکه باید صبر کند تا او بتواند بدهى خود را بپردازد.[2]
پرسش . در چه صورت دادن نفقه زن، از عهده شوهر ساقط مى شود؟
همه مراجع (به جز تبریزى): در صورتى که زن از اداى حقوق شرعى خود نسبت به شوهر سرپیچى کند.[1]
آیه اللّه تبریزى: اگر زن از اداى حقوق شرعى خود نسبت به شوهر سرپیچى کند، بنابر احتیاط واجب پرداختن نفقه از عهده شوهر ساقط مى شود.[2]
پرسش . اگر زن به کارهاى منزل ـ از قبیل آشپزى و نظافت ـ رسیدگى نکند، آیا شوهر مى تواند از پرداخت نفقه او امتناع ورزد؟
همه مراجع: خیر، نمى تواند نفقه ندهد ؛ زیرا انجام دادن کارهاى خانه وظیفه زن نیست.[1]
پرسش. اگر زن نسبت به شوهرش بدرفتارى کند و به او دشنام دهد، آیا شوهر مى تواند نفقه او را ندهد؟
همه مراجع (به جز تبریزى): اگر خشونت و بدرفتارى زن، باعث نفرت شوهر گردد، مى تواند نفقه او را ندهد.[1]
آیه اللّه تبریزى: اگر خشونت و بدرفتارى زن، باعث نفرت شوهر گردد، بنابر احتیاط واجب مى تواند نفقه او را ندهد[2]
پرسش . زنى که در خانه شوهر است ولى به جهت گرفتن مهریه پیش از عروسى تمکین نمى کند، آیا شوهر حق دارد نفقه او را ندهد؟
همه مراجع: در فرض یاد شده، شوهر حق ندارد از پرداخت نفقه زن سرپیچى کند.[1]
پرسش. اگر شوهر نتواند نفقه زن را بپردازد و یا به خوبى تأمین کند،تکلیف چیست؟
همه مراجع (به جز امام، سیستانى، مکارم و نورى): اگر بتواند کار و یا شغل مناسبى براى خود انتخاب کند [و براى او سخت و مشقّت آور نباشد]؛ باید از این راه نفقه همسرش را تهیه کند و اگر ممکن نشد، گناهى بر او نیست. البته نسبت به هر مقدارى که نفقه زن را نپرداخته، بدهکار است.[1]
آیات عظام امام، سیستانى و نورى: اگر بتواند کار و یا شغل مناسبى براى خود انتخاب کند [و براى او سخت و مشقّت آور نباشد]، بنابر احتیاط واجب باید از این راه نفقه همسرش را تهیه کند و اگر ممکن نشد، گناهى بر او نیست. البته نسبت به هر مقدارى که نفقه زن را نپرداخته، بدهکار است.[2]
آیه اللّه مکارم: اگر بتواند با کار و یا انتخاب شغل مناسب و یا از هر راه مشروع دیگرى، درآمد کسب کند؛ باید از این راه نفقه همسرش را تهیه نماید و اگر ممکن نشد، گناهى بر او نیست. اما نسبت به هر مقدارى که نفقه زن را نپرداخته، بنابر احتیاط واجب، بدهکار است.[3]
تبصره. در انتخاب کار و شغل، برخى مراجع (امام، سیستانى و نورى) در این مسئله احتیاط واجب کرده اند.
پرسش . آیا مرد مى تواند خرید، هزینه و نیازهاى زن را، بر عهده خود او بگذارد و او را بر این کار مجبور سازد؟
همه مراجع: خیر، مرد حق ندارد پول نفقه را به زن بدهد و خرید نیازهایش را بر عهده خود او بگذارد؛ مگر آنکه زن آن را بپذیرد.[1]
پرسش. آیا در ازدواج موقّت، نفقه زن بر مرد واجب است؟
همه مراجع: خیر، نفقه او بر شوهر واجب نیست؛ مگر اینکه در ضمن عقد آن را شرط کرده باشند.[1]
پرسش 16 . آیا هزینه درمان و معالجه جزء نفقه واجب محسوب مى شود؟
همه مراجع: آرى، هزینه درمان و معالجه به مقدار متعارف جزء نفقه واجب محسوب مى شود.[1]
پرسش . آیا زن مى تواند براى تأمین نفقه اش، از شوهر پول نقد درخواست کند؟
همه مراجع: خیر، آنچه بر شوهر واجب است، تأمین نفقه (خوراک، پوشاک و مسکن) است، نه دادن پول؛ مگر اینکه مرد خودش بخواهد.[1]
پرسش . اگر زن به آموزش هاى مختلف علمى و هنرى نیاز داشته باشد، آیا تأمین آن بر عهده شوهر است؟
همه مراجع: خیر، امور یاد شده جزء وظایف واجب و شرعى شوهر نیست؛ بلکه زن باید از درآمد خودش خرج کند.[66]
تبصره. سزاوار است به منظور احترام و افزایش محبت، مرد شرایط آموزش و رشد همسرش را فراهم کند.
پرسش . آیا مخارج تحصیل زن بر عهده شوهر و جزء نفقه واجب است؟
پرسش . آیا تهیه لوازم آرایش، جزء نفقه واجب زن محسوب مى شود؟
همه مراجع: آرى، تهیه لوازم آرایش در حد متعارف، جزء نفقه واجب زن محسوب مى شود.[1]
پرسش . آیا زن مى تواند زیورآلاتى را که شوهر برایش خریده، بدون اجازه او بفروشد؟
آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و فاضل: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده و یا بخشیده است، مى تواند بدون اجازه او بفروشد؛ ولى اگر به عنوان تأمین نفقه باشد،حق ندارد.[1]
آیات عظام تبریزى و سیستانى: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده و یا بخشیده و یا به عنوان نفقه برایش تهیه کرده است، مى تواند بدون اجازه او بفروشد.[2]
آیه اللّه وحید: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده و یا بخشیده است، مى تواند بدون اجازه او بفروشد. اما اگر به عنوان تأمین نفقه باشد، بنابر احتیاط واجب، حق ندارد.[3]
پرسش . آیا تهیه زیورآلات زن جزء نفقه واجب زن محسوب مى شود؟
همه مراجع: خیر، تهیه زیورآلات، جزء نفقه واجب زن محسوب نمى شود.[1]
پرسش . نفقه چیست و نفقه زن شامل چه چیزهایى مى شود؟
«نفقه» عبارت است از هزینه زندگى زن و نزدیکان (مانند فرزندان، نوه ها، پدر و مادر و اجداد).
نفقه زن ـ که تأمین آن بر عهده شوهر است ـ عبارت است از: تهیه غذا، پوشاک، وسایل زندگى، هزینه معالجه و درمان و مسکن (در حد متعارف و مناسب با شأن زن).[1]
پرسش . حقوق واجب و شرعى مرد نسبت به زن چیست؟
حقوق واجب مرد نسبت به زن عبارت است از:
1. زن باید با اجازه شوهر از منزل بیرون برود؛ مگر در واجبات و ضروریات زندگى؛
2. زن باید براى هر لذتى که او مى خواهد، خود را تسلیم نماید و از نزدیکى او جلوگیرى نکند، مگر با عذر شرعى (مانند ایام قاعدگى و یا دوران باردارى در صورتى که نزدیکى براى سلامتى او و یا بچه ضرر و خطرر داشته باشد)؛
3. رفع چیزهایى که باعت تنفّر مرد مى گردد؛
4. زن باید هر زمان که شوهر بخواهد، براى او نظافت و آرایش کند.
پرسش . حقوق واجب و شرعى زن نسبت به مرد چیست؟
حقوق واجب زن نسبت به مرد عبارت است از:
1. تهیه غذا،
2. تهیه پوشاک،
3. تهیه وسایل مورد نیاز خانه،
4. تهیه مسکن،
5. حق آمیزش و هم خوابى.
گفتنى است که تأمین این حقوق، باید در حد متعارف و مناسب با شأن زن باشد.
پرسش . مقدارى درباره واژه «حقوق» در زندگى زناشویى زن و مرد توضیح دهید؟
در زندگى زناشویى، دو واژه «وظیفه» و «حق» کاربرد فراوانى دارد. «وظیفه» به معناى کار و خدمتى است که شخص آن را در برابر حق دیگرى انجام داده و آن را برخود لازم مى داند. «حق» معانى مختلفى دارد؛ ولى وقتى در برابر «وظیفه» قرار گیرد، به معناى یک نوع بهره و نصیب است. این دو با یکدیگر آمیختگى دارد؛ هر جا وظیفه هست، در مقابلش حق نیز قرار دارد؛ چنان که هر جا براى کسى حقى قرار داده شده؛ در برابر آن وظیفه اى نیز بر عهده او وجود دارد. زن و شوهر نسبت به همدیگر وظایفى دارند و بر همین اساس داراى حقوقى هستند. اگر هر دو به وظایف خویش عمل کنند و به حقوق خود دست یازند؛ زندگى توأم با شادکامى و عدالت خواهند داشت. این حقوق بر دو نوع است:
1. حقوق واجب و قانونى،
2. حقوق مستحب و اخلاقى.
«حقوق قانونى»، حقوقى است که اگر هر یک از طرفین رعایت نکنند، طرف دیگر مى تواند به دادگاه مراجعه و از او باز خواست کند. این نوع حقوق، اساس زندگى زناشویى است.
«حقوق اخلاقى»، حقوقى است که هر یک از زن و شوهر، به حکم اخلاق و فرهنگ اسلامى، ملزم به رعایت آنها هستند و اگر سرپیچى کنند، طرف مقابل نمى تواند بر اساس قانون او را ملزم کند؛ ولى خوشى و شیرینى زندگى از بین مى رود. البته زن و شوهر مى توانند در عقد ازدواج، با قرار دادن شرایطى، حقى را که بر عهده دیگرى است، ساقط و یا حقّ دیگرى را ایجاد کنند.
پرسش . اهمیت رعایت حقوق زناشویى را بیان فرمایید؟
پایه و اساس خانواده، احترام و محبت زن و شوهر نسبت به هم و رعایت حقوق یکدیگر است. دین اسلام، در این زمینه، بسیار سفارش و تأکید کرده و در قرآن فلسفه و هدف از زندگى زناشویى، سکونت و آرامش خاطر، معرفى شده است:
«وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها»؛[1] «و از نشانه هاى او این است که همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید».
روشن است که این امر در پرتو محبت و مهربانى و رعایت حقوق خانوادگى پدید مى آید. از این رو در ادامه مى فرماید:
«وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً»؛ «و در میانتان محبت و رحمت قرار داد».
امام باقر (علیه السلام) به مردان مى فرماید: «هر کس زن گرفت، باید او را گرامى بدارد و به او احترام کند»[2].
و امام کاظم (علیه السلام) خطاب به زنان مى فرماید: «جهاد زن شوهردارى نیکو است».[3]
1. با همدلى، هم فکرى، همکارى و مشورت با یکدیگر میان خود، روابط سالم و صمیمى پدید آورید.
2. هر یک از زوجین، دیگرى را نزدیک ترین و محرم ترین فرد نسبت به خود بداندو او را نیمه تن، حامى و پشتیبان خود تلقى کند.
3. با یادگیرى مهارت هاى ارتباطى نظیر گوش کردن به حرف هاى یکدیگر، احترام به نظرها و عقاید همدیگر روابط خود را بهبود بخشید.
4. بکوشید، مسئولیت رسیدن به تفاهم را پذیرا شود.
5. هنگام اختلاف نظر یا سوء تفاهم، به جاى سرزنش یکدیگر یا تفسیر نادرست، به شناسایى مسئله و یافتن راه حل آن بپردازید و در صورت لزوم، کمک و مشاوره افراد با تجربه و متخصص را جلب کنید.
6. براى رسیدن به امنیت روانى وعاطفى در روابط زناشویى، داشتن صداقت، سعه صدر، انصاف و اعتماد متقابل را اصل اول قرار دهید.
7. در صورت به وجود آمدن هر گونه سوء تفاهم و سوء برداشت، در نخستین فرصت ممکن به حل و فصل آن بپردازید تا به فرآیندى ویرانگر و پیش رونده تبدیل نشود.
8. به هر طریق ممکن، رفتارهاى مطلوب همسرتان را مورد توجه و تأیید قرار دهید؛ به گونه اى که همسرتان بفهمد براى او ارزش قائل هستید.
9. تشویق و تأیید و بیان نکات مثبت، به طور آشکار یا در جمع باشد؛ اما انتقاد و تذکّر نکات منفى، به طور محرمانه و در تنهایى صورت گیرد.
10. براى خصوصیات و نیازمندى هاى یکدیگر، ارزش قائل شوید و در روابط کلامى، عاطفى، اقدام ها و تصمیم گیرى ها، به افکار و خواسته هاى همسرتان توجه کنید.
11. اگر رفتار خاصى براى شما مبهم است، ساده ترین راه این است که از همسرتان هدف و علت آن رفتار را بپرسید و با روش مسالمت آمیز، صمیمانه و خوش بینانه موضوع را روشن کنید.
12. درشتى همسرتان را با خشونت پاسخ ندهید. خشونت را با سکوت پاسخ گویید و در موقعیتى مناسب، درباره مسئله مورد نظر، بحث و گفت وگو کنید.
13. بکوشید در سراسر زندگى به جاى هرگونه پیش داورى یا مشاهده اشکالات و ضعف ها، نقاط مثبت و قوت را ببینید. به عبارت دیگر، به جاى توجه به نیمه خالى لیوان، به نیمه پر آن توجه کنید.
14. در برنامه ریزى براى فعالیت هاى اجتماعى، اوقات فراغت، دید و بازدیدهاى خانوادگى و نظایر آن، با یکدیگر مشورت کنید و از یک جانبه نگرى بپرهیزید.
15. در هر فرصت ممکن، با همسر و اعضاى خانواده تان، ارتباط کلامى و عاطفى برقرار کنید. زنان از صحبت کردن با همسرشان بیشتر لذت مى برند؛ بنابراین مردان باید فعّالانه به سخنان آنان گوش کنند و واکنش مناسب نشان دهند.
16. اگر هر یک از زوجین در شرایط خاصى، نمى تواند به سخنان همسرش گوش کند، باید صادقانه و صمیمانه این موضوع را به وى انتقال دهد و تقاضا کند صحبت کردن درباره آن موضوع را به فرصتى دیگر واگذارد.
17. گاهى در فضایى محرمانه، محبت آمیز و صمیمانه به ارزیابى رفتار و روابط یکدیگر بپردازید و از یکدیگر بپرسید، چه باید کرد تا روابط تان بهتر و با نشاطتر شود.
18. همیشه، در رویارویى با مسائل و مشکلات خانوادگى، خود را در وضعیت طرف مقابل قرار دهید و با قبول مسئولیت خود و شناخت انتظارات متقابل، به حل و فصل اختلافات روى آورید.
19. در روز یا در هفته، زمان مشخصى را براى گفت و گو درباره مسائل و مشکلات و به اصطلاح درد دل کردن با همسرتان، اختصاص دهید.
20. از داشتن نگرش هاى آرمان گرایانه و شاعرانه، انتظارات غیر واقع بینانه در ازدواج و روابط زناشویى اجتناب کنید.
21. باید از هرگونه سوء ظن و حدس نادرست به دور باشید. اگر موضوع و مسئله اى ذهن یکى از زوجین را به خود مشغول کرده است، باید آن را به صراحت و صادقانه مطرح کند و درستى و نادرستى اش را با همسرش، مورد بررسى قرار دهد.
22. هر یک باید زمینه هاى بروز سوء تفاهم ها و سوء ظن ها را از بین ببرد و از رفتارهایى که موجب بروز سوء تفاهم و سوء ظن مى شود، خوددارى کند.
23. هر یک باید بکوشد با روان شناسى همسرش آشنا شود، تا بداند او به چه امورى بها مى دهد و نظام ارزشى اش چگونه است. براى مثال معمولاً زن به وابسته بودن، کسب امنیت عاطفى و مورد حمایت واقع شدن اهمیت مى دهد و مرد مى خواهد مستقل و خود مختار باشد و آزادى عمل را داراى ارزش مى داند.
24. زن و شوهر از مسخره کردن یکدیگر و گفتن سخنان طعنه آمیز و دو پهلو جداً پرهیز کنند.
25. از رفتارهایى نظیر متلک، تحقیر، سرزنش و به رخ کشیدن یکدیگر - که موجب افزایش مقاومت هاى روانى در طرف مقابل است - باید بپرهیزند.
26. در سراسر زندگى بکوشید به نعمت هایى که در اختیار دارید، بیندیشید، و به امورى که در اختیار ندارید حسرت نخورید.
27. از خطاهاى یکدیگر به سرعت بگذرید و خطاهاى همدیگر را تحمل کنید.
28. با یادآورى برخى ایام - مانند روز تولد، سالگرد ازدواج و نظایر آن - و دادن هدیه هایى هر چند کوچک (مثل یک شاخه گل)، به طور نمادین عشق و علاقه خود را به همسرتان ابراز دارید.
29. خود را در برابر همسرتان آراسته و پاکیزه و جالب توجّه نگه دارید و از پریشانى و وضع نامرتب بپرهیزید.
30. در انتخاب دوست و برقرارى روابط دوستانه با دیگران دقت کنید و این امور را با توافق یکدیگر انجام دهید.
31. از هر گونه رفتارى که به مردسالارى یا زن سالارى مى انجامد، بپرهیزید.
32. خطاى یکدیگر را در حضور دیگران، فرزاندن، آشنایان، والدین و... بازگو نکنید.
33. هرگز همسرتان را با زن یا مرد دیگرى مقایسه نکنید.
34. از رفتارهاى مطلوب همسرتان تشکر کرده، او را تشویق کنید و انگیزه تکرار آن رفتار را بیشتر سازید.
35. از تصمیم هاى نادرست و غیرمنطقى و کلى گویى هاى منفى و شکل گیرى افکار نادرست، درباره همسرتان بپرهیزید.
36. به قول هایى که به همسرتان داده اید، عمل کنید تا به سلب اعتماد و احساس فریب خوردگى نینجامد.
37. از نسبت دادن القاب و زدن برچسب هاى ناگوار و نامطلوب - مانند بدقول، شلخته، کله شق، یک دنده، لجباز و خودخواه - به یکدیگر بپرهیزید.
38. در مواردى که غمگینى و افسردگى و یا عصبانیت زن یا شوهر، شدت مى یابد و احتمال اختلال در کار سیستم عصبى یا غدد درون ریز - به ویژه غده تیروئید - وجود دارد، در نخستین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از عادى بودن ترشح غدد مطمئن شوید.
39. براى داشتن یک زندگى با نشاط و موفق خوب بیندیشید، وقت بگذارید، احساس مسئولیت کنید، موانع ارتباط سالم را از میان بردارید و به عوامل ایجادکننده روابط سالم توجه نمایید.
40. با مطالعه کتاب هاى مربوط به انتخاب همسر، آیین همسردارى و چگونگى ایجاد ارتباط با دیگران و نیز شرکت در جلسه هاى آموزش خانواده، دانش و مهارت خود را در این زمینه افزایش دهید.[1]
[1]. نشریه پرسمان، شماره 9، سال 1382.
