پرسش . آیا زن مى تواند بدون اجازه شوهر، از منزل خارج شود؟
همه مراجع (به جز تبریزى و مکارم): خیر، بیرون رفتن از منزل، بدون اجازه شوهر جایز نیست؛ مگر اینکه براى واجب شرعى باشد و یا ضرورتى ایجاب کند.[1]
آیات عظام تبریزى و مکارم: بنابر احتیاط واجب بیرون رفتن از منزل، بدون اجازه شوهر جایز نیست؛ مگر اینکه براى واجب شرعى باشد یا ضرورتى ایجاب کند.[2]
تبصره. هر چند در کلام برخى از مراجع تقلید، استثناى بالا بیان نشده است؛ ولى بى شک آن را قبول دارند.
پرسش . جهیزیه اى که دختر با خود به خانه شوهر مى آورد، از آن کیست؟ اگر او از شوهرش جدا شود، آیا مى تواند آنها را با خود ببرد؟
همه مراجع: جهیزیه، ملک دختر است و مى تواند آن را با خود ببرد.[1]
پرسش . مرد هنگام خرید، مخارجى را براى همسرش هزینه مى کند؛ حال اگر عقد به هم بخورد، مى تواند آن را مطالبه کند؟
همه مراجع: اگر عین آن اموال موجود باشد، مى تواند مطالبه کند.[1]
پرسش . جهیزیه اى که پدر به دخترش داده، آیا مى تواند باز پس بگیرد؟
همه مراجع: اگر به دخترش تملیک کرده و یا بخشیده است، نمى تواند آن را باز پس بگیرد.[1]
پرسش. آیا شیر بهایى که داماد به خانواده عروس داده است، مى تواند بعد از عقد از آنان باز پس گیرد؟
همه مراجع: اگر با رضایت تمام بخشیده و عین مال هم هنوز باقى است و یا اینکه اصلاً با میل و رضایت نداده، مى تواند از آنان پس بگیرد. اما اگر به عنوان جعاله داده نمى تواند.[1]
پرسش . در برخى محیط ها، مرسوم است که خانواده عروس، پولى را به عناوین مختلف (مانند شیربها) از داماد مى گیرند، حکم آن چیست؟
همه مراجع: اگر آن را به عنوان جعاله در مقابل عمل مباحى دریافت کنند (مانند اینکه پدر یا برادر دختر براى وساطت، پول مى گیرند تا رضایت او را کسب کنند و یا اینکه خود داماد، مبلغى را با رضایت کامل به آنان مى بخشد) در این صورت دریافت آن حلال است. اما اگر داماد آن را با میل و رضایت نمى دهد؛ بلکه براى این است که خانواده عروس مانع ازدواج آنان نشوند، در این صورت دریافت آن حرام است[1].
[1]. فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1497 ؛ امام، تحریرالوسیلة، ج 2، فصل فى المهر، م 9 ؛ صافى، هدایه العباد، ج 2، فصل فى المهر 9 ؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 3، م 300 و 301 ؛ نورى، استفتائات، ج 2، س 626 ؛ مکارم، استفتائات، ج 1، س 854 و 855 ؛ تبریزى، استفتائات، س 1628 و دفتر: بهجت، وحید و خامنه اى.
پرسش . اگر مادر یا پدر شوهر مهریه عروس را قبول کنند، آیا پرداختن آن بر عهده او است یا شوهر؟
همه مراجع: هر کس مهریه دختر را قبول کند، بر عهده او است.[1]
تبصره. البته بهتر است، نخست آن را به داماد ببخشد.
پرسش . اگر زن از حقوق شرعى و واجب شوهر سرپیچى کند، آیا مرد مى تواند مهریه او را ندهد؟
پرسش2 . اگر در عقد موقّت، شوهر مدت را ببخشد، آیا مهرى بر عهده او است؟
همه مراجع: اگر با او نزدیکى کرده باشد، باید تمام مهر را بدهد و اگر نزدیکى نکرده، نصف آن را باید بپردازد.[1]
پرسش 1 . اگر زن در عقد موقّت تمکین نکند، آیا مى تواند مهریه خود را از شوهر مطالبه کند؟
همه مراجع: به هر مقدارى که در این مدت تعیین شده، تمکین نکند؛ به نسبت از مهریه او، کاسته خواهد شد.[1]
پرسش1 . اگر بعد از ازدواج، معلوم شود که زن عیبى دارد که شوهر مى تواند عقد را فسخ کند؛ آیا زن هنگام فسخ عقد حق مطالبه مهر را دارد؟
همه مراجع: اگر مرد پیش از نزدیکى عقد را فسخ کند، زن حق دریافت چیزى را ندارد؛ ولى اگر بعد از نزدیکى باشد، زن مى تواند تمام مهر خود را از شوهر بگیرد.[1]
پرسش2 . اگر بعد از عقد ازدواج، معلوم شود که مرد عیبى دارد که زن مى تواند عقد را فسخ کند؛ آیا در این هنگام حق مطالبه مهریه را دارد؟
همه مراجع: اگر بعد از نزدیکى عقد را فسخ کند، مى تواند تمام مهر خود را از شوهر بگیرد. اما اگر پیش از نزدیکى باشد، حق دریافت چیزى را ندارد؛ مگر اینکه شوهرش عنین باشد که در این صورت، مى تواند نصف مهر خود را از او بگیرد.[2]
تبصره. «عنین» به مردى گویند که توان آمیزش جنسى را ندارد.
پرسش . اگر زن نازا باشد و مرد او را طلاق بدهد، آیا حق دریافت مهریه را دارد؟
همه مراجع: نازایى عیب محسوب نمى شود و زن حق دریافت تمام مهریه را دارد.[1]
پرسش . اگر به اعتقاد اینکه، دختر باکره است با او ازدواج کند؛ آن گاه بعد از عقد متوجه شود که بکارتش از بین رفته؛ آیا عقد صحیح است؟
همه مراجع: آرى، عقد صحیح است و باید مقدار تفاوت مهریه دختر باکره و غیر باکره را - که همانند و هم شأن او هستند - در نظر گرفت و به نسبت آن از مهریه او کم کرد. به عنوان مثال اگر مهریه این دختر صد سکه و مهریه دختر باکره هم شأن او، هشتاد سکه و مهریه دختر غیرباکره هم شأن او شصت سکه طلا باشد؛ در این صورت شوهر مى تواند، 75 سکه طلا به همسرش بدهد.[1]
پرسش . اگر مرد بعد از ازدواج، قدرت پرداختن مهریه را نداشته باشد، آیا زن مى تواند از نزدیکى او ممانعت کند؟
همه مراجع: اگر در عقد ازدواج براى پرداخت مهریه، مدت معیّن نشده باشد، زن مى تواند از نزدیکى شوهر جلوگیرى کند؛ ولى اگر پیش از گرفتن مهریه، به نزدیکى راضى شود و شوهر با او نزدیکى کند، دیگر نمى تواند بدون عذر شرعى از نزدیکى او ممانعت نماید.[1]
پرسش . اگر مردى، هنگام اجراى عقد ازدواج، شرط کند که در صورت توانایى، مهریه را بپردازد، آیا زن مى تواند در حال نادارى تقاضاى مهریه کند؟
همه مراجع: خیر، در صورت عدم توانایى شوهر، زن حق مطالبه ندارد.[1]
پرسش1 . آیا زن به مجرد اجراى عقد ازدواج، مى تواند مهریه را مطالبه کند؟
همه مراجع: در صورتى که هنگام خواندن عقد براى پرداخت مهر، مدتى معین نکرده باشند و مرد نیز قدرت و توانایى مالى داشته باشد؛ مى تواند مهر خود را از او مطالبه کند.[1]
پرسش2 . اگر زن مهریه خود را از شوهر مطالبه کند، وظیفه او چیست؟
همه مراجع: اگر براى مهریه مدت تعیین نشده، چنانچه بتواند بدهى او را بدهد، باید در اسرع وقت آن را بپردازد و اگر تأخیر بیندازد گناهکار است.
پرسش3 . اگر زن بعد از نزدیکى، مهرش را از شوهر بطلبد؛ ولى او قادر به پرداخت آن نباشد، تکلیف چیست؟
همه مراجع: اگر شوهر به جز خانه و اثاثیه آن و چیزهاى دیگرى که به آنها نیاز دارد و یا در شأن او است، چیز دیگرى نداشته باشد؛ زن نمى تواند مهر خود را از او مطالبه کند؛ بلکه باید صبر کند تا او بتواند بدهى خود را بپردازد.[2]
پرسش. اگر زن مهریه خود را - که در ذمه شوهر است - به او ببخشد، بعد پشیمان شود؛ آیا مى تواند آن را از شوهر طلب کند؟
همه مراجع: اگر مهریه در ذمه شوهر بوده و ابرا کرده (بخشیده) است، نمى تواند از او مطالبه کند.[1]
پرسش. اگر مهریه زن عین خارجى (مانند خانه، ماشین و...) باشد و سپس آن را به شوهر ببخشد، آیا مى تواند دوباره آن را پس بگیرد؟
همه مراجع (به جز تبریزى و صافى): اگر هنوز عین خارجى در اختیار شوهر است و آن را به دیگرى واگذار نکرده، مى تواند دوباره آن را پس بگیرد؛ هر چند نگرفتن بهتر است.[1]
آیات عظام تبریزى و صافى: اگر آن را در اختیار شوهر قرار داده باشد، بنابر احتیاط واجب، نمى تواند آن را پس بگیرد.[2]
پرسش. آیا زن مى تواند پیش از خواندن عقد موقّت، مهریه خویش را ببخشد و خطبه عقد را بدون ذکر مهریه بخوانند؟
همه مراجع: خیر، عقد موقّت بدون ذکر مهر باطل است؛ ولى مى تواند بعد از عقد آن را ببخشد.[1]
پرسش . دخترى را یک بار با 500 هزار تومان و پس از چند ماه با مهریه سى سکه بهار آزادى عقد مى خوانند؛ کدام مهریه بر عهده پسر است؟
همه مراجع: اگر عقد اول بر پانصد هزار تومان مهر خوانده شده، مهریه همین مقدار است و عقد دوم هیچ اثرى ندارد و نوشتن سى سکه در قباله محضرى، هیچ حقى براى زن ایجاد نمى کند؛ مگر آنکه در ضمن عقد لازم دیگرى، شرط کنند که سى سکه بر مهریه اول اضافه گردد.[1]
پرسش . آیا پرداخت مهریه به همان مبلغى است که قبلاً معین شده و یا باید به نرخ روز محاسبه شود؟
آیات عظام امام، تبریزى، بهجت، سیستانى، فاضل و وحید: باید همان چیزى که معین شده، بپردازد. اگر اسکناس مهر قرار داده شد، همان مبلغ را بدهکار است و به روز محاسبه نمى شود.[1]
آیه اللّه صافى: اگر فاصله زمانى به قدرى طولانى باشد که اختلاف ارزش مهریه، زیاد و غیرمتعارف باشد - به طورى که در نظر عرف پرداختن آن، به مبلغ سابق بدل آن محسوب نشود و در این مدت نیز زن مطالبه مى کرده - باید به نرخ روز محاسبه شود. با وجود آن، احتیاط این است که دو طرف با مصالحه و تراضى رفع اختلاف کنند و در غیر این صورت، باید مرد همان مقدار مهر را که عقد برآن خوانده شده، بپردازد.[2]
آیه اللّه خامنه اى: اگر زمان زیادى بر مهریه گذشته باشد، احتیاط آن است که مصالحه کنند و چنانچه قانون معتبرى در میان است، باید مراعات شود.[3]
آیه اللّه مکارم: اگر فاصله زمانى به قدرى زیاد باشد که ارزش پول، فوق العاده کاهش یابد - به طورى که در نظر عرف اداى دین محسوب نشود، مانند مهریه هاى مربوط به ده، بیست سال قبل - باید معادل روز در نظر گرفته شود و یا لااقل مصالحه گردد.[4]
آیه اللّه نورى: باید به نرخ روز محاسبه شود.[5]
پرسش 2 . در عقد نامه، مهریه خانمى ذکر شده (مقدار بیست مثقال طلا، به قیمت ده هزار تومان) آیا مهریه بیست مثقال طلا است یا ده هزار تومان؟
همه مراجع: در فرض یاد شده، بیست مثقال طلا بر عهده شوهر است.[6]
پرسش . در صورتى که شوهر از دنیا برود و مالى نداشته باشد، آیا زن مى تواند مهریه خود را از پدر یا مادر شوهرش مطالبه کند؟
همه مراجع: خیر، زن حق ندارد مهریه خود را از خانواده شوهرش بگیرد؛ چون مهریه دینى است که بر ذمه شوهر قرار گرفته است.[1]
پرسش . مهریه مرده به چه کسانى مى رسد؟
همه مراجع: مهریه، دین و بدهى است که بر عهده شوهر مى آید و باید آن را به زن بپردازد و چنانچه زن از دنیا برود، وارثان او مى توانند از شوهرش مطالبه کنند.[1]
پرسش . آیا زن مى تواند مهریه خود را با شوهرش مصالحه کند که با زن دیگرى ازدواج نکند؟
آیات عظام امام، خامنه اى، فاضل و نورى: اگر شوهر این مصالحه را بپذیرد، احتیاط واجب آن است که با زن دیگرى ازدواج نکند.[1]
آیات عظام بهجت، تبریزى، سیستانى، صافى، مکارم و وحید: اگر شوهر این مصالحه را بپذیرد، واجب است با زن دیگرى ازدواج نکند.[2]
پرسش . تعیین مهریه حق چه کسى است؟ آیا حق دختر است یا پدر و مادر؟
همه مراجع: از نظر شرعى، تعیین مهریه حق دختر است؛ ولى مشاوره و رعایت احترام پدر و مادر و بستگان، کار بسیار پسندیده اى است.[1]
پرسش . آیا مرد متأهل، مى تواند بدون اجازه همسرش، با زن دیگرى ازدواج موقّت یا دائم کند؟
پرسش. مقدار مهریه چقدر باید باشد؟ آیا قرار دادن مهریه زیاد بر خلاف شرع است؟
همه مراجع: در دین اسلام براى مهریه، میزان خاصى به طور لزوم معین نشده است؛ بلکه بر اساس توافق و رضایت زن و شوهر انجام مى گیرد. اما مستحب است که مقدار آن از مهرالسنه (پانصد درهم) بیشتر نگردد و نیز باید کمترین میزان آن، به مقدارى باشد که در نظر عرف داراى ارزش باشد.[1]
پرسش. آیا شوهر مى تواند همسرش را ـ که دچار ناراحتى هاى عصبى است ـ مکلّف به سکونت در شهر کند؟
همه مراجع: اگر سکونت در شهر براى زن، داراى ضرر یا مشقّت باشد، شوهر نمى تواند او را به ماندن در آنجا مجبور سازد؛ مگر آنکه با تهیه وسایل رفاهى ضرر و حرج را از زن بردارد.[1]
پرسش. مردى فاقد منزل و هرگونه ملکى است؛ ولى در هنگام تعیین مهریه، به دروغ یک دانگ و نیم از منزل مسکونى را مهر زن مى کند و براساس آن عقد دائم مى خوانند. تکلیف عقد و مهریه چگونه است؟
همه مراجع: در فرض یاد شده، عقد صحیح است؛ ولى مهریه باطل است و اگر شوهر نزدیکى کرده باشد، باید مهرالمثل به همسرش بپردازد.[1]
پرسش . آیا مرد متأهل مى تواند در مسافرت، بدون اجازه همسرش با زنان اهل کتاب ازدواج موقّت کند؟
آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و مکارم: آرى، مى تواند؛ ولى کراهت دارد.[1]
آیه اللّه تبریزى: خیر بدون اجازه همسر اول جایز نیست؛ مگر آنکه شخص در غربت باشد و اجازه گرفتن از همسر اول ممکن نباشد و بخواهد او را براى مدت کوتاهى صیغه کند.[2]
آیه اللّه سیستانى: خیر، بدون اجازه همسر اول جایز نیست و با اجازه او هم بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[3]
آیه اللّه فاضل: اگر بخواهد براى مدت طولانى صیغه نماید ـ به گونه اى که عرفا داراى دو همسر گردد ـ جایز نیست. اگر براى مدت کوتاهى ازدواج کند،بنابر احتیاط واجب جایز نیست؛ مگر در موارد ضرورت.[4]
پرسش . آیا زن حق دارد سکونت و زندگى در خانه ملکى را از شوهر مطالبه کند و از سکونت در خانه اجاره اى امتناع ورزد؟
همه مراجع: خیر، چنین حقى ندارد؛ زیرا آنچه بر شوهر واجب است تهیه مسکن مناسب با شأن و موقعیت اجتماعى زن است؛ هر چند خانه اجاره اى باشد.[1]
پرسش . در چه صورت دادن نفقه زن، از عهده شوهر ساقط مى شود؟
همه مراجع (به جز تبریزى): در صورتى که زن از اداى حقوق شرعى خود نسبت به شوهر سرپیچى کند.[1]
آیه اللّه تبریزى: اگر زن از اداى حقوق شرعى خود نسبت به شوهر سرپیچى کند، بنابر احتیاط واجب پرداختن نفقه از عهده شوهر ساقط مى شود.[2]
پرسش . اگر زن به کارهاى منزل ـ از قبیل آشپزى و نظافت ـ رسیدگى نکند، آیا شوهر مى تواند از پرداخت نفقه او امتناع ورزد؟
همه مراجع: خیر، نمى تواند نفقه ندهد ؛ زیرا انجام دادن کارهاى خانه وظیفه زن نیست.[1]
پرسش. اگر زن نسبت به شوهرش بدرفتارى کند و به او دشنام دهد، آیا شوهر مى تواند نفقه او را ندهد؟
همه مراجع (به جز تبریزى): اگر خشونت و بدرفتارى زن، باعث نفرت شوهر گردد، مى تواند نفقه او را ندهد.[1]
آیه اللّه تبریزى: اگر خشونت و بدرفتارى زن، باعث نفرت شوهر گردد، بنابر احتیاط واجب مى تواند نفقه او را ندهد[2]
پرسش . زنى که در خانه شوهر است ولى به جهت گرفتن مهریه پیش از عروسى تمکین نمى کند، آیا شوهر حق دارد نفقه او را ندهد؟
همه مراجع: در فرض یاد شده، شوهر حق ندارد از پرداخت نفقه زن سرپیچى کند.[1]
پرسش . آیا مرد مى تواند خرید، هزینه و نیازهاى زن را، بر عهده خود او بگذارد و او را بر این کار مجبور سازد؟
همه مراجع: خیر، مرد حق ندارد پول نفقه را به زن بدهد و خرید نیازهایش را بر عهده خود او بگذارد؛ مگر آنکه زن آن را بپذیرد.[1]
پرسش. اگر شوهر نتواند نفقه زن را بپردازد و یا به خوبى تأمین کند،تکلیف چیست؟
همه مراجع (به جز امام، سیستانى، مکارم و نورى): اگر بتواند کار و یا شغل مناسبى براى خود انتخاب کند [و براى او سخت و مشقّت آور نباشد]؛ باید از این راه نفقه همسرش را تهیه کند و اگر ممکن نشد، گناهى بر او نیست. البته نسبت به هر مقدارى که نفقه زن را نپرداخته، بدهکار است.[1]
آیات عظام امام، سیستانى و نورى: اگر بتواند کار و یا شغل مناسبى براى خود انتخاب کند [و براى او سخت و مشقّت آور نباشد]، بنابر احتیاط واجب باید از این راه نفقه همسرش را تهیه کند و اگر ممکن نشد، گناهى بر او نیست. البته نسبت به هر مقدارى که نفقه زن را نپرداخته، بدهکار است.[2]
آیه اللّه مکارم: اگر بتواند با کار و یا انتخاب شغل مناسب و یا از هر راه مشروع دیگرى، درآمد کسب کند؛ باید از این راه نفقه همسرش را تهیه نماید و اگر ممکن نشد، گناهى بر او نیست. اما نسبت به هر مقدارى که نفقه زن را نپرداخته، بنابر احتیاط واجب، بدهکار است.[3]
تبصره. در انتخاب کار و شغل، برخى مراجع (امام، سیستانى و نورى) در این مسئله احتیاط واجب کرده اند.
پرسش. آیا در ازدواج موقّت، نفقه زن بر مرد واجب است؟
همه مراجع: خیر، نفقه او بر شوهر واجب نیست؛ مگر اینکه در ضمن عقد آن را شرط کرده باشند.[1]
پرسش . آیا زن مى تواند براى تأمین نفقه اش، از شوهر پول نقد درخواست کند؟
همه مراجع: خیر، آنچه بر شوهر واجب است، تأمین نفقه (خوراک، پوشاک و مسکن) است، نه دادن پول؛ مگر اینکه مرد خودش بخواهد.[1]
پرسش 16 . آیا هزینه درمان و معالجه جزء نفقه واجب محسوب مى شود؟
همه مراجع: آرى، هزینه درمان و معالجه به مقدار متعارف جزء نفقه واجب محسوب مى شود.[1]
پرسش . اگر زن به آموزش هاى مختلف علمى و هنرى نیاز داشته باشد، آیا تأمین آن بر عهده شوهر است؟
همه مراجع: خیر، امور یاد شده جزء وظایف واجب و شرعى شوهر نیست؛ بلکه زن باید از درآمد خودش خرج کند.[66]
تبصره. سزاوار است به منظور احترام و افزایش محبت، مرد شرایط آموزش و رشد همسرش را فراهم کند.
پرسش . آیا مخارج تحصیل زن بر عهده شوهر و جزء نفقه واجب است؟
پرسش . آیا تهیه لوازم آرایش، جزء نفقه واجب زن محسوب مى شود؟
همه مراجع: آرى، تهیه لوازم آرایش در حد متعارف، جزء نفقه واجب زن محسوب مى شود.[1]
پرسش . آیا زن مى تواند زیورآلاتى را که شوهر برایش خریده، بدون اجازه او بفروشد؟
آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و فاضل: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده و یا بخشیده است، مى تواند بدون اجازه او بفروشد؛ ولى اگر به عنوان تأمین نفقه باشد،حق ندارد.[1]
آیات عظام تبریزى و سیستانى: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده و یا بخشیده و یا به عنوان نفقه برایش تهیه کرده است، مى تواند بدون اجازه او بفروشد.[2]
آیه اللّه وحید: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده و یا بخشیده است، مى تواند بدون اجازه او بفروشد. اما اگر به عنوان تأمین نفقه باشد، بنابر احتیاط واجب، حق ندارد.[3]
پرسش . آیا تهیه زیورآلات زن جزء نفقه واجب زن محسوب مى شود؟
همه مراجع: خیر، تهیه زیورآلات، جزء نفقه واجب زن محسوب نمى شود.[1]
پرسش . نفقه چیست و نفقه زن شامل چه چیزهایى مى شود؟
«نفقه» عبارت است از هزینه زندگى زن و نزدیکان (مانند فرزندان، نوه ها، پدر و مادر و اجداد).
نفقه زن ـ که تأمین آن بر عهده شوهر است ـ عبارت است از: تهیه غذا، پوشاک، وسایل زندگى، هزینه معالجه و درمان و مسکن (در حد متعارف و مناسب با شأن زن).[1]
پرسش . حقوق واجب و شرعى مرد نسبت به زن چیست؟
حقوق واجب مرد نسبت به زن عبارت است از:
1. زن باید با اجازه شوهر از منزل بیرون برود؛ مگر در واجبات و ضروریات زندگى؛
2. زن باید براى هر لذتى که او مى خواهد، خود را تسلیم نماید و از نزدیکى او جلوگیرى نکند، مگر با عذر شرعى (مانند ایام قاعدگى و یا دوران باردارى در صورتى که نزدیکى براى سلامتى او و یا بچه ضرر و خطرر داشته باشد)؛
3. رفع چیزهایى که باعت تنفّر مرد مى گردد؛
4. زن باید هر زمان که شوهر بخواهد، براى او نظافت و آرایش کند.
پرسش . حقوق واجب و شرعى زن نسبت به مرد چیست؟
حقوق واجب زن نسبت به مرد عبارت است از:
1. تهیه غذا،
2. تهیه پوشاک،
3. تهیه وسایل مورد نیاز خانه،
4. تهیه مسکن،
5. حق آمیزش و هم خوابى.
گفتنى است که تأمین این حقوق، باید در حد متعارف و مناسب با شأن زن باشد.
پرسش . مقدارى درباره واژه «حقوق» در زندگى زناشویى زن و مرد توضیح دهید؟
در زندگى زناشویى، دو واژه «وظیفه» و «حق» کاربرد فراوانى دارد. «وظیفه» به معناى کار و خدمتى است که شخص آن را در برابر حق دیگرى انجام داده و آن را برخود لازم مى داند. «حق» معانى مختلفى دارد؛ ولى وقتى در برابر «وظیفه» قرار گیرد، به معناى یک نوع بهره و نصیب است. این دو با یکدیگر آمیختگى دارد؛ هر جا وظیفه هست، در مقابلش حق نیز قرار دارد؛ چنان که هر جا براى کسى حقى قرار داده شده؛ در برابر آن وظیفه اى نیز بر عهده او وجود دارد. زن و شوهر نسبت به همدیگر وظایفى دارند و بر همین اساس داراى حقوقى هستند. اگر هر دو به وظایف خویش عمل کنند و به حقوق خود دست یازند؛ زندگى توأم با شادکامى و عدالت خواهند داشت. این حقوق بر دو نوع است:
1. حقوق واجب و قانونى،
2. حقوق مستحب و اخلاقى.
«حقوق قانونى»، حقوقى است که اگر هر یک از طرفین رعایت نکنند، طرف دیگر مى تواند به دادگاه مراجعه و از او باز خواست کند. این نوع حقوق، اساس زندگى زناشویى است.
«حقوق اخلاقى»، حقوقى است که هر یک از زن و شوهر، به حکم اخلاق و فرهنگ اسلامى، ملزم به رعایت آنها هستند و اگر سرپیچى کنند، طرف مقابل نمى تواند بر اساس قانون او را ملزم کند؛ ولى خوشى و شیرینى زندگى از بین مى رود. البته زن و شوهر مى توانند در عقد ازدواج، با قرار دادن شرایطى، حقى را که بر عهده دیگرى است، ساقط و یا حقّ دیگرى را ایجاد کنند.
